Naukowe podejście do portretów

Fotografie wykonywane do CV, do portali społecznościowych czy zdjęcia nazywane biznesowymi, to w erze serwisów, takich jak LinkedIn czy Facebook, chyba najpopularniejsze rodzaje portretów. O ich roli niech świadczy fakt, że według badań w 40 milisekund jesteśmy w stanie wyrobić sobie zdanie o osobie, bazując na jej zdjęciu. Przeszukałem Internet i okazało się, że na temat fotografii portretowych (w krajach angielskojęzycznych nazywanych "headshots") przeprowadzono szereg badań. Poniżej prezentuję te, które mnie najbardziej zainteresowały.

Z racji wykonywania tego rodzaju fotografii wielokrotnie zastanawiałem się nad przepisem na jak najlepsze ujęcie. Oczywiście Klientowi zazwyczaj zależy na tym,http://bo.fotoblogia.pl/post-edit/7998# by zdjęcie było odbierane przez oglądającego w określony sposób. Przy zdjęciach do CV najczęściej chodzi o pokazanie przystępności i profesjonalizmu, w przypadku zdjęć na Facebooka częściej o młodzieńczy wygląd i atrakcyjność...

W jednym z badań przedstawionych w magazynie „Psychological Science” dokładnie zbadano różne elementy zdjęć twarzy – jak powinno się wyglądać i jak nie, w co najlepiej być ubranym, czy przedstawiona na nim osoba powinna się uśmiechać.

Przegląd dobrych praktyk dotyczących najlepszych zdjęć profilowych do portali społecznościowych:

• uśmiech z zębami,

• ciemna marynarka,

• linia szczęki z cieniem,

• głowa i ramiona lub od głowy do pasa,

• podniesiona dolna powieka,

• asymetryczna kompozycja,

• nieprzesłonięte oczy.

Warto spróbować:

• skierowania twarzy w stronę obiektywu (i w inną stronę),

• jasnego tła.

Należy unikać:

• kapeluszy i czapek,

• okularów przeciwsłonecznych,

• cieni pod oczami,

• „śmiejącego” uśmiechu,

• wyrazu twarzy o erotycznym zabarwieniu.

Inne badania przeprowadzone przez 3 uczelnie są skupione na tym, jak różnie może być postrzegana osoba, która na zdjęciu ma nieznacznie zmieniony wyraz twarzy.

Jeden z eksperymentów wydał mi się szczególnie interesujący. Badane osoby otrzymały różne zdjęcia tej samej osoby, które miały przyporządkować do różnych celów: CV osoby starającej się o wysokie stanowisko, serwis randkowy, zdjęcie profilowe na Facebooka, plakat wyborczy, zdjęcie aktora starającego się o rolę czarnego charakteru w filmie.

Wyniki przedstawiające proporcje w odpowiedziach możecie odczytać z poniższego wykresu.

Zwróćcie uwagę na zdjęcia numer 2 i 4. Są niemal identyczne. W opinii badanych są jednak bardzo różne! Ponad dziesięć razy więcej osób zdecydowało, że zdjęcie nr 2 nadaje się do użycia w portfolio aktora starającego się o rolę negatywnego bohatera w filmie, niż w przypadku zdjęcia nr 4.

Kolejne z badań na opisywany temat wykonali badacze wydziału psychologii Uniwersytetu York. Ich szczegółowość może zadziwić (oto rysunek przedstawiający 158 punktów, które brano pod uwagę). Wyróżniono 65 różnych cech, które mogą wpłynąć na postrzeganie twarzy.

Do każdej z nich przypisano 3 różne właściwości: – dostępność – „Czy ta osoba chce mi pomóc czy zaszkodzić?” – dominacja, przewaga – „Czy ta osoba może mi pomóc lub zaszkodzić?” – młodzieńczość, atrakcyjność – „Czy ta osoba może być dobrym partnerem lub rywalem?”

Oto wyniki:

[Sposób odczytywania tabeli: App – dostępność, Yo-At – młodzieńczość-atrakcyjność, Dom – dominacja. Liczba dodatnia oznacza korelację dodatnią, liczba ujemna korelację ujemną, brak liczby – brak powiązania]

Podsumowując, badacze otrzymali wskaźniki zgodne z powszechnymi odczuciami.

Z dostępnością mają związek: rozmiar obszaru ust, wysokość i szerokość ust, odstęp pomiędzy wargami, zakrzywienie dolnej wargi – informacje te pokrywają się z poprzednimi wynikami mówiącymi, że uśmiech to klucz do wyrażenia dostępności.

Ze wskaźnikiem młodzieńczości i atrakcyjności korelują dodatnio: rozmiar obszaru oczu, wielkość źrenic, wysokość i szerokość oczu – podobnie jak w poprzednim badaniu, relatywnie duże oczy powodują postrzeganie osoby jako młodej.

Dla dominacji: wysokość powiek, liniowość kości policzkowych, nasycenie koloru skóry, wariacja kolorów skóry w wybranych rejonach twarzy – te elementy stereotypowo powiązane są z cechami męskimi.

W raporcie końcowym badacze przedstawili symulacje twarzy obrazujące pełen zakres w każdej z trzech sfer – np. od najmniej do najbardziej dostępnej (od lewej do prawej strony).

Kolejne informacje na temat wyrazu twarzy pochodzą z serwisu Photo Feeler. Strona działa w bardzo prosty sposób – użytkownicy umieszczają zdjęcie i proszą innych o ocenę przedstawionej osoby. Podsumowano wyniki otrzymane z badań nad 800 portretami, na które oddano ponad 60 000 głosów. Oto najważniejsze wnioski:

• definiuj linię szczęki – cień podkreślający linię szczęki sprawia, że osoba ze zdjęcia jest postrzegana jako bardziej wpływowa, kompetentna i lubiana,

• uśmiechając się pokaż zęby – uśmiech z zamkniętymi ustami zwiększa uczucie sympatii, odsłonięcie zębów podczas uśmiechu podnosi ją jeszcze bardziej (prawie dwukrotnie),wpływając też pozytywnie na pozostałe wskaźniki,

• nie zasłaniaj oczu – okulary przeciwsłoneczne, zasłonięcie oczu włosami lub cieniem obniżają wrażenie bycia kompetentnym,

• nic tak nie podnosi wrażenia odpowiednich kompetencji i umiejętności wywierania wpływu na ludzi jak formalny strój – w badaniu najwyżej oceniane były ciemne garnitury i jasne koszule,

• za najkorzystniejsze kadrowanie uznano pokazanie głowy i ramion oraz kadr od pasa w górę – zbliżenia na samą twarz obniżały wskaźniki badanych zdjęć,

• podnieś dolne powieki, lecz nie mruż oczu – taki wyraz twarzy sprawia wrażenie bycia swobodnym i pewnym siebie, według badania serwisu Photo Feeler podnosi od notowania w byciu kompetentnym, wywierającym wpływ, jak i bardziej lubianym,

• kolorystyka zdjęć nie ma większego wpływu na ocenę przedstawionej osoby, dopóki nie mówimy o ekstremach – bardzo ciemne zdjęcia skutkują obniżeniem poczucia sympatii, fotografie o zdecydowanie za mocnym nasyceniu barw obniżają wszystkie badane wskaźniki, wbrew oczekiwaniom badaczy, w przypadku zdjęć czarno-białych, nie odnotowano znaczących zmian,

• w badaniach uwzględniono też tło, na jakim wykonano zdjęcia – zarówno tło jednolite (studyjne), związane z mieszkaniem, przestrzenią miejską, jak i na łonie natury, nie wpływało na sposób odbioru fotografowanej osoby.

Jeszcze inne badanie wykonała Katrina Fong z Uniwersytetu York w Toronto. Wzięła ona pod lupę dwuwymiarowe avatary. Część wniosków można uznać za dotyczące zdjęć profilowych i budzących przez nie emocji.

Uczestnicy badania byli bardziej zainteresowani nawiązaniem przyjaźni z osobami, których avatary miały: – otwarte oczy, – uśmiechnięty wyraz twarzy, – owalną twarz, – brązowe oczy.

Pojawiły się też elementy, które zniechęcały badanych, sugerując m.in. introwertyzm. Należą do nich: – obojętny lub negatywny wyraz twarzy, – czarne lub krótkie włosy, – okulary lub kapelusz.

Psycholog Elizabeth Daniels przeprowadziła ankietę wśród 118 młodych kobiet. Aby przeprowadzić badanie stworzono dwa profile na Facebooku opisujące tę samą osobę – dwudziestolatkę lubiącą m.in. muzykę Lady Gagi i książki w rodzaju „Zmierzch'', czyli typowe dla dziewczyny w tym wieku. Jedyną różnicą pomiędzy profilami było zdjęcie przedstawiające „Amandę”. Na jednym była przedstawiona w bardziej seksowny sposób - zarówno jeśli chodzi o pozę, jak i ubiór. Na drugim wyglądała bardziej skromnie. Badane osoby podzielono na 2 grupy, każdej z nich zaprezentowano inny profil. Oceny dotyczące bardziej konserwatywnego obrazu dziewczyny były wyższe we wszystkich trzech badanych kategoriach:

• atrakcyjności fizycznej – „Myślę, że ta dziewczyna jest ładna”,

• wzbudzania sympatii – „Myślę, że mogłaby być moją przyjaciółką”,

• kompetencji – „Ufam w jej zdolność do realizacji zadań”.

Największe różnice zanotowano w ocenie kompetencji.

Więcej o badaniu można przeczytać w opisującym je tekście.

Serwis randkowy OkCupid.com jest znany z tego, że poddaje swoich użytkowników różnym badaniom. Nic dziwnego, że właściciele portalu wzięli pod lupę również kwestie związane ze zdjęciami profilowymi. W jednym z nich badano korelację między wyglądem i osobowością. Okazało się, że badane osoby, oglądając profile, niezwykle często wystawiały takie same oceny, stawiając znak równości pomiędzy obydwoma badanymi cechami!

W celu kontynuacji badania przeprowadzono inny test. Tym razem profile na portalu randkowym pokazano jednej grupie użytkowników, bez opisu osoby ze zdjęcia, druga grupa otrzymała wszystkie informacje ze zdjęciem. Obie grupy oceniały poszczególne profile w taki sam sposób. Poprzez badanie odchyleń wysnuto wręcz wniosek, że jedynie 10% tego, co myślimy o danej osobie, wnioskujemy z opisu pisemnego, całą resztę wniosków wyciągamy ze zdjęcia.

Popularny amerykański autor, Guy Kawasaki, w książce „The Art of Social Media” („Sztuka Social Media”) opisuje zdjęcia, które przyniosą sukces na portalach społecznościowych. Według niego o jakości zdjęcia decydują cztery czynniki:

• skupienie na twarzy – na zdjęciach profilowych nie ma miejsca dla członków rodziny, zwierząt czy logo firmy,

• asymetria – symetryczne zdjęcia są mniej interesujące, przy tworzeniu zdjęcia profilowego warto kierować się zasadą złotego podziału,

• oświetlona twarz – źródło światła powinno znajdować się na wprost fotografowanej osoby,

• rozmiar zdjęcia – fotografia powinna mieć minimum 600 pikseli szerokości, dzięki temu osoby klikające na avatar będą mogły dokładniej przyjrzeć się twarzy.

Dla mnie, fotografa, te informacje wydają się oczywiste. Odpowiednie oświetlenie twarzy i zastosowanie złotego podziału to kluczowe elementy przy wykonywaniu zdjęć portretowych, które mają służyć za profilowe. Ma to związek z tym, w jaki sposób ludzki mózg odczytuje obrazy i co sprawia, że uznajemy je za atrakcyjne wizualnie.

Tym tematem zajął się wymieniany już wcześniej serwis OkCupid.com. Przeanalizowano ponad 7000 profili pod kątem zainteresowania na podstawie wyświetlanego zdjęcia. Fotografie podzielono na 2 grupy w zakresie każdej z płci: w grupie pierwszej osoba na zdjęciu patrzyła w obiektyw, w grupie drugiej w inną stronę.

W wyniku badania zanotowano odmienne wyniki dla obu płci. W przypadku kobiet dużo większym zainteresowaniem cieszyły się profile reprezentowane przez zdjęcie ze wzrokiem skierowanym w stronę obiektywu. W przypadku mężczyzn odwrotnie – zaleca się zdjęcia profilowe, na których patrzą oni w innym kierunku.

My, fotografowie, zdajemy sobie sprawę, jak ludzkie oko odczytuje obrazy. Jedna z zasad mówi, że wzrok odbiorcy zdjęcia będzie podążał za wzrokiem przedstawionej na nim osoby. Do takich wniosków doszli też badacze stosujący metodę badania ruchu gałek ocznych. Sprawdzono, jak internauci postrzegali stronę internetową skonstruowaną w dwóch wariantach. W pierwszym, gdy dziecko na zdjęciu patrzyło w obiektyw, wzrok badanych osób skupiał się na twarzy niemowlaka, pomijając tekst znajdujący się obok. W przypadku, gdy jego wzrok był skierowany na napisy, większość poddanych testowi osób zainteresowała się tekstem.

Jeśli więc zależy nam na zwróceniu uwagi na osobę – warto użyć zdjęcia, na którym patrzy ona w obiektyw. Jeśli uwagę odbiorcy powinien przykuć tekst – wybierzmy zdjęcie, na którym przedstawiona osoba patrzy w jego kierunku.

Serwis Orbit Media Studios odnalazł kolejną sugestię dotyczącą zdjeć profilowych. Według niej warto sprawdzać różne kolory tła, na jakim znajduje się zdjęcie profilowe. Większym zainteresowaniem cieszyły się tła jasne. Jedną z zalecanych barw jest kolor pomarańczowy. Być może dlatego, że zdjęć na takim tle jest niewiele i te nieliczne wyróżniają się z tłumu?

Na koniec mała ściąga przypominająca, na jakie elementy warto zwrócić uwagę, jeśli na zdjęciu chcemy przedstawić osobę otwartą, godną zaufania, lubianą:

• szczery uśmiech, najlepiej z widocznymi zębami,

• kadrowanie obejmujące głowę i ramiona lub od głowy do pasa,

• zachowanie asymetrii na fotografii,

• twarz zwrócona w kierunku obiektywu.

Po zapoznaniu się z przedstawionymi wynikami badań nikt chyba nie ma wątpliwości, że nawet subtelne zmiany w zdjęciu mogą zadecydować o tym, jak będziemy postrzegani przez odbiorcę fotografii. To jednak tylko suche wyniki badań. Zadanie, które stoi przed osobami wykonującymi zdjęcia to więcej niż zapamiętanie tych wskazówek – powinniśmy wiedzieć, jak uzyskać zamierzony efekt. Praca fotografa portrecisty w dużej mierze polega na utrzymaniu dobrego kontaktu z modelem/modelką, zadbaniu o atmosferę podczas sesji oraz wyborze odpowiedniego oświetlenia i pozy. Przed obiektywem znajduje się żywy człowiek i jeśli zadbamy o jego dobre samopoczucie, to otrzymamy coś więcej niż zwykłą „główkę” czy zdjęcie do dowodu osobistego. Fotografie wykonywane z przeznaczeniem do CV lub na profile portali społecznościowych mają swoja specyfikę i daleko im do portretów psychologicznych, jednak i w tej dziedzinie detale są bardzo ważne. Warto mieć tego świadomość.

A jakie są Wasze sposoby na pokazanie fotografowanej osoby w korzystny sposób?