Głowice zębatkowe Manfrotto – postscriptum, czyli coś o wadze ciężkiej (test)

Nie tak dawno zaprzyjaźniłem się z sympatyczną, zgrabną najnowszą zębatkową głowicą Manfrotto. Owa MHXPRO-3WG ujęła mnie swą elegancją, lekkością, intuicyjną ergonomią oraz kilkoma drobiazgami ułatwiającymi fotografowanie. W sumie bardzo miło mi się z nią podczas testu współpracowało, ale znalazłem pewną plamę na jej wizerunku: niedostateczną (czytaj: zbyt małą) sztywność konstrukcji. Uznałem więc, że warto sprawdzić, czy to cecha wyłącznie tej głowicy, czy może dotyczy całej zębatkowej rodziny. Poprosiłem więc Foto7, skąd pożyczałem 3WG, o podesłanie dla porównania zębatkowej wagi ciężkiej, czyli głowicy 405.

Co było nie tak z głowicą 3WG? Po pierwsze źle tłumiła drgania powstające po dotknięciu aparatu. Po drugie, gdy w aparacie (z obiektywem) mocno przeważał tył, próba pochylenia w dół przodu zestawu skutkowała zsuwaniem się z siebie zębatek. Co prawda tylko na początku ruchu, ale rzecz nie była przyjemna. W końcu głowicę zębatkową kupujemy dla precyzji ustawień, którą ma ona zapewniać – także przy minimalnych przesunięciach. Ale bez paniki! – rzecz objawiała się wyłącznie gdy na głowicy montowałem ciężki i źle wyważony sprzęt oraz wyłącznie przy tym jednym, jedynym kierunku obrotu. Jak na głowicę niemal w całości wykonaną z tworzyw sztucznych, to wynik i tak więcej niż przyzwoity. Miałem okazję odnieść wyniki współpracy z nią do wrażeń z używania głowicy pozycjonowanej o stopień wyżej, czyli modelu 410. Ta rzeczywiście okazała się znacznie bardziej pancerna i w porównaniu do 3WG aż tchnęła powagą i solidnością. Ale z drugiej strony wcale nie zachwycała ergonomią – pod tym względem daleko było jej do lżejszej siostry.

Po teście pozostał mi więc pewien niedosyt. Czy musi być tak, że głowica jest lekka i przyjemna w użyciu ale mało sztywna, albo solidna ale niewygodna? Stąd pomysł przyjrzenia się jeszcze cięższej głowicy 405. Nigdy wcześniej nie miałem z nią do czynienia, ale oglądana na zdjęciach zdecydowanie wzbudzała zaufanie. Ergonomia już na oko wyglądała lepiej, a dane katalogowe wzmacniały dobre wrażenia. 405 ma bowiem nośność półtorakrotnie wyższą niż 410 - może pracować pod sprzętem o masie 7,5 kg. Deklarowana na manfrotto.com masa własna 2,25 kg okazała się nieprawdziwa, bo rzeczywista to „zaledwie” 1,6 kg, czyli tylko ciut więcej niż w przypadku głowicy 410.

Gdy już mogłem wziąć 405 do rąk, to co widziałem na zdjęciach zdecydowanie potwierdziło się. Głowica to kawał solidnej, ale zgrabnej konstrukcji. Poszczególne elementy sprawiają wrażenie trochę przewymiarowanych – mam nadzieję, że nie tylko dla stworzenia tego efektu solidności. Spójrzcie na sam dół głowicy, na niemalowaną „stopę” służącą mocowaniu do statywu. Czy ona musi być taka wysoka? W mojej 029 jest trzykrotnie niższa, w potężnej 229 jeszcze bardziej płaska. A może to nie kwestia sztywności, a chęci podniesienia głowicy, by pokrętło obrotu wokół osi pionowej nie „gryzło się” z elementami statywu? Obudowy wszystkich trzech zębatek mają średnice i wysokości świadczące, że nie próbowano oszczędzać na masie i wymiarach. Co ciekawe, głowica wcale nie jest bardzo wysoka – 16 cm to zupełnie przyzwoity wynik.

Dźwignie precyzyjnego obrotu mają sporą średnicę, ale to co bardziej cieszy, to znacznie lepiej zorganizowane rozłączanie zębatek dla szybkiego obrotu głowicy. W 410 mamy wąskie, plastikowe obrączki, tu szerokie, gumowane pierścienie. Łatwo je wyczuć i precyzyjnie obrócić. Jednej rzeczy tylko nie rozumiem. Pierścienie odblokowania obrotów wokół osi pionowej i podłużnej, w naturalny sposób „odkręcamy”, czyli obracamy w lewo. Ale już szybki ruch obiektywu góra – dół wymaga obrotu pierścienia w prawo. Niewygoda nie polega nawet na odmienności kierunku, ale na konieczności nienaturalnego uchwycenia tego pierścienia tak, by w nadgarstku był zapas na tych kilkanaście stopni obrotu. Choć w zasadzie wszystko jest w porządku: dwie pierwsze dźwignie i ich pokrętła obsługujemy prawą dłonią, a to trzecie lewą. Tak więc obrót zawsze wykonujemy do wewnątrz. Tyle teoria. W praktyce nijak mi to nie leżało, bo za każdym razem musiałem pamiętać, by lewą dłonią dźwignię i pokrętło łapać bardziej od dołu. Ale może po kilku (-nastu?) sesjach zdjęciowych zacząłbym robić to odruchowo?

Głowica nie wykazuje żadnych problemów przy ciężkim, czy też źle wyważonym sprzęcie. Bardzo słabo odczuwalna jest różnica pomiędzy siłami wymaganymi do podnoszenia i opuszczania cięższej części zestawu obiektyw + aparat. Nie ma mowy o problemach ze zjeżdżającymi z siebie zębatkami. Początek precyzyjnego ruchu obrotem dźwigni jest łatwy i płynny. Nie ma żadnego luzu powodującego histerezę – kończymy ruch w lewo i jeśli chcemy wrócić, nie zauważamy nawet kapinki zwłoki. Tyle, że opór przy obracaniu pokręteł jest zauważalnie większy niż w lekkiej głowicy 3WG. To z pewnością wynika właśnie z chęci zachowania jak najwyższej precyzji ruchów. Temu celowi służy też mniejsze niż w 3WG przełożenie przekładni zębatych. W niej, jeden obrót pokrętła powodował obrót głowicy o trochę ponad 9°, w 405 zaledwie o 6,5°.

Ale jest jeden problem, który zauważyłem także podczas testu głowicy 3WG. Dotyczy on pewnie i innych głowic, które umożliwiają szybkie obroty po „rozpięciu” zębatek. Po prostu po rozpięciu i szybkim obrocie, gdy zwalniamy pierścień blokady, rzadko kiedy ząb jednej zębatki dokładnie trafia we wrąb drugiej. Przeważnie trafia niedokładnie, stąd obie muszą się zgrać, przy czym głowica lekko obraca się. Bywa też, że ząb trafia dokładnie na ząb. Wówczas owo zgrywanie odbywa się bardzo gwałtownym „wskokiem”, zazwyczaj po próbie pokręcenia dźwignią precyzyjnego obrotu. To bardzo nieprzyjemne zjawisko zdarzało mi się podczas testu 405 znacznie rzadziej niż przy 3WG. Podejrzewam, że powodem jest inny profil zębów przekładni. Ciekawe, może kiedyś ktoś opracuje głowicę zębatkową z nierozłączającą się przekładnią? Coś na kształt synchronizowanej skrzyni biegów… Ale co najważniejsze: wspomniane zjawisko jest w obydwu głowicach znacznie bardziej zauważalne gdy go szukamy. Gdy wiemy o nim i próbujemy doświadczyć. Natomiast gdy skupiamy się na fotografowaniu, dostrzegamy je, ale nie stanowi ono istotnego problemu. To trochę tak jak z wadami matryc w aparatach. Tysiące ludzi całymi miesiącami fotografuje i cieszy się z rezultatów. Do czasu aż ktoś zauważy jakiś banding, morę, czy inne plamki i rozpropaguje swe odkrycie. Wówczas cały świat zaczyna oglądać zdjęcie po zdjęciu w powiększeniu 300 % i robi się tego PROBLEM.

Osobiście nie lubię używanej tu płytki 410PL. Nie wiem skąd ta niechęć; może dlatego, że wychowałem się na znacznie bardziej kształtnych sześciokątnych płytkach Manfrotto 030/130? Nie potrafię na ślepo połączyć aparatu na 410PL z głowicą, a sposób obsługi przycisku na dźwigni zatrzasku od zawsze wydaje mi się nieporozumieniem. Choć widzę też plusy tej płytki. Do 410PL można dokupić śrubę przykręcania aparatu wyposażoną w druciany pałąk obracany palcami. Mamy więc płaską od spodu płytkę, a jednocześnie nie musimy korzystać z wkrętaka lub monety. W płaskiej sześciokątnej bez któregoś z tych akcesoriów nie obędziemy się. No chyba, że do każdego posiadanego aparatu płytkę przykręcimy na stałe. Druga zaleta 410PL, to regulowane położenie śruby mocującej aparat, co daje pewną swobodę doboru pozycji mocowania, w zależności od ciężaru, wyważenia, dołączonego osprzętu itp. Szczelina w której możemy przesuwać śrubę ma długość 2,5 cm, a jak trochę popracujemy nad gumowym koreczkiem (pozwala na wymianę śruby z 1/4” na 3/8”), to zarobimy jeszcze z pół centymetra. W sześciokątnej płytce śruba ma tylko jedno położenie – centralne. Hm, wszystko wskazuje na to, że jednak polubię tę 410PL…

Głowica 405 dzięki swej wysokiej sztywności może lepiej wytrzymywać przeciążenie niewyważonym sprzętem. Może, ale nie musi, bo jest na takie niewyważenie mniej narażona. W tym wypadku użycie płytki 410PL pozwala na przysunięcie zwisającego nisko batterypacka bardzo blisko głowicy. W przypadku głowicy 3WG korzystającej z płytki 200PL, pomiędzy aparatem a płytką musi się jeszcze zmieścić ruchoma dźwignia zatrzaskująca płytkę. A to wymaga przykręcenia płytki do przedniego otworu stopki obiektywu i zestaw staje się "ciężki na ogon". Słabszemu zawsze wiatr w oczy…

Bardzo mi się ta „405” spodobała. To kawał porządnej, solidnej, dobrze dopracowanej głowicy. Taka kwintesencja stylu starego, dobrego Manfrotto. Polecam każdemu, kto żąda wysokiej precyzji ustawiania kierunku fotografowania ciężkim sprzętem. Te wszystkie cechy żądają jednak ofiar. Jedną z nich jest konieczność taszczenia takiej głowicy i to na solidnym statywie, który dobrze zniesie ciężar i jej i sprzętu. A jeszcze wcześniej trzeba na tę głowicę wyłożyć półtora tysiąca złotych. A to naprawdę sporo, bo dla porównania, najsolidniejsza „trzywajchowa” głowica 229 jest aż dwukrotnie tańsza. Czy mimo wszystko warto? Warto!

• solidność i precyzja

• cena

Na moim blogu ostatnio opublikowałem także:

• TEST: Genesis Stroboss 58N – flesz bez „paluszków”

• TEST: Zębatkowa głowica Manfrotto MHXPRO-3WG na statywie 055

• TEST: Canon EF 11-24 mm f/4L USM

• TEST: Dzień na wyścigach, czyli nowy autofokus Olympusa E-M1

Zapraszam serdecznie!