Historia radzieckich aparatów małoobrazkowych cz. 5. - Kiev

Historia powstania marki Kiev jest kontrowersyjna. Pewnie dlatego, że nie zaczyna się na terenach byłego ZSRR, ale w… Niemczech. Przypomina historię marki FED, którą opisywałem w pierwszym artykule z tego cyklu, jednak w tym przypadku wszystko odbyło się całkowicie legalnie.

Historia powstania marki Kiev jest kontrowersyjna. Pewnie dlatego, że nie zaczyna się na terenach byłego ZSRR, ale w… Niemczech. Przypomina historię marki FED, którą opisywałem w pierwszym artykule z tego cyklu, jednak w tym przypadku wszystko odbyło się całkowicie legalnie.

Migawka charakteryzowała się czasem 1/1000 s, który dla aparatu z Wetzlar w tych latach był nieosiągalny (maks. 1/500 s), a ponieważ w Leice trudno wymieniało się film z powodu dostępu do niego tylko od dołu korpusu, nowego Zeissa wyposażono w zdejmowaną całą tylną pokrywkę. Dla wygody i szybkości zmieniania obiektywów zamiast gwintu, jak w Leicach, zamontowano nowatorski bagnet.

Tak w 1932 roku wydano godnego konkurenta - aparat o nazwie Contax. Nie sprzedawał się on jednak tak dobrze. W 1936 roku powstał nowoczesny pod względem stylistycznym następca – model II, który jako pierwszy w historii miał dalmierz sprzężony z wizjerem. W tym samym roku wyprodukowano także model III, który różnił się tylko tym, że jako jeden z pierwszych aparatów miał wbudowany światłomierz selenowy.

Do 1947 roku produkcja Contaxów została wywieziona do Kijowa. Co ciekawe, przeniesiono nie tylko maszyny i dokumentację, ale także… kilku inżynierów i techników. Produkcję pierwszych prototypów radzieckich Contaxów ulokowano w dawnej fabryce zbrojeniowej zakładów Arsenal. Do obsługi maszyn, składania aparatów itd. zatrudniono ludzi z okolic Kijowa, którzy na miejscu przeszli tylko proste szkolenie – nie mieli w dziedzinie fotograficznej doświadczenia, za to byli chętni do działania.

Te pierwsze, szkoleniowe aparaty produkowano jeszcze pod nazwą Contax i składano z oryginalnych części Zeissa. Wkrótce po tym nazwa aparatu została zmieniona na Kiev (u nas czytane jako "kijew"), by w 1949 roku produkcja ruszyła w pełni. Było jej jednak daleko do standardów niemieckich. Bagatelizowano sprawę dokładnego wymierzania odległości między obiektywem a płaszczyzną filmu, co powodowało, że aparaty mniej precyzyjnie dobierały ostrość – występowało zjawisko back lub front focus.

Naciąg migawki odbywał się pokrętłem u góry aparatu, które jednocześnie przesuwało kliszę. Im dalej się nim kręciło, tym dłuższy czas ekspozycji można było uzyskać (zakres od 1 s aż do 1/1250 s). Spust znajdował się wewnątrz pokrętła, czyli w wygodnym miejscu. Dodatkowo w aparacie były licznik klatek i samowyzwalacz. Tak jak w pierwowzorze – celowanie tym aparatem sprawiało dużą przyjemność, dlatego że Kiev wyposażony był w duży wizjer oraz dobrej jakości dalmierz ze sporą plamką (a raczej prostokątem).

Ostrość można było ustawiać nie tylko za pomocą obiektywu, ale także małym pokrętłem koło okna dalmierza. Taki sposób był bardziej precyzyjny, lecz wolniejszy, i do tego przypadkiem można było zasłonić dalmierz palcem. W trójkach dodatkowy światłomierz był czytelny i dość precyzyjny. Aby ekspozycja była prawidłowa, należało tak kręcić dużym pokrętłem, by zrównać wskaźnik w światłomierzu z rombem. Następnie na tym pokrętle odczytywało się czas adekwatny do ustawionej czułości i przysłony.

Aparat standardowo wyposażano w obiektyw Jupiter-8 o świetle f/2 i ogniskowej 53 mm, będący kopią słynnego Sonnara firmy Carl Zeiss Jena. Łącznie do końca produkcji w 1959 powstało 450 tys. Kievów II i III wraz z odmianami A.

Od teraz dopisek "A" oznaczał brak światłomierza. Kiev 4A wniósł tylko dodatkowy pamiętnik czułości filmu w pokrętle zwijania powrotnego. Kiev 4 wprowadzał już większe zmiany. Zmniejszono okienko światłomierza, przemodelowane także jego pokrętło – stało się bardziej płaskie, co sprawiało, że aparat wyglądał na lżejszy. Kolejne zmiany nastąpiły dopiero w 1976 roku wraz z wprowadzeniem modelu 4AM i 4M.

Oba modele miały ograniczony czas migawki do 1/1000 s, zmienioną wajchę samowyzwalacza i pokrętła - teraz zawierały czarne, plastikowe elementy. Z czasem dodano także gorącą stopkę, a standardowym obiektywem stał się Helios 103 o takiej samej ogniskowej 53 mm i nieco większym świetle – f/1,8, niestety ustawianym plastikowym, za to dużym pokrętłem. Co ciekawe, do aparatów Kiev oferowano ciekawe akcesoria, np. przystawkę do fotografii stereoskopowej. Aparaty te produkowano do 1987 roku, dziś można je łatwo zdobyć.

Światłomierz znajdował się wokół dalmierza, a wizjer zyskał korekcję błędu paralaksy. Konstrukcja była ciężka, ale bardzo solidna. Zastosowano także nowy bagnet, a więc i „nowe” obiektywy: Jupiter 8 NB 2/50, a później Helios-94 1,8/50. Piątkę produkowano do 1974 roku, jednak nie cieszyła się taką popularnością jak poprzednie modele.

Ponieważ marka stawała się coraz lepiej rozpoznawalna na rodzimym rynku, w 1959 roku powstał bardzo ciekawy, malutki aparat o nazwie Vega. Niestety, jak to w ZSRR bywało – był dokładną kopią japońskiej Minolty 16. Skopiowano nie tylko korpus, ale też malutkie, 16 mm (format 10 x 14 mm) wkłady do niego. Z czasem jednak konstrukcja ewoluowała na tyle, że zmienił się zdecydowanie wygląd, a nawet format klatki.

Pierwszy model w porównaniu ze wzorcem miał zdecydowanie gorszy obiektyw (Industar – M 3,5/23) oraz gorsze czasy ekspozycji (dostępne tylko trzy: 1/30, 1/60 i 1/200 s). Jak można się domyślić, nie był to aparat adresowany do zawodowców. Był za to bardzo mały – po złożeniu miał wymiary w przybliżeniu 8 x 4 x 2,5 cm, więc mieścił się niemal wszędzie. Wyposażono go w spory w stosunku do wymiarów wizjer, licznik klatek, wskaźnik, czy migawka jest naciągnięta, oraz gniazdo synchronizacji z lampami błyskowymi.

Naciąg migawki następował automatycznie wraz z wysunięciem aparatu. Po wysunięciu ukazywał się spust. Film wyjmowało się poprzez oddzielenie części wizjera od głównego korpusu, a następnie wystarczyło otworzyć klapkę i ukazywał się malutki wkład. Co ciekawe, bardzo łatwo można było założyć filtry – wystarczyło przełożyć okienko obiektywu na takie z np. filtrem żółtym. Aparat produkowano do 1962 roku.

Warto wspomnieć także o specjalnej edycji John Player Special, w której Kiev 30 ukryty był… w paczce po papierosach.

W 1973 roku doczekał się następcy o symbolu 15, który różnił się zastosowaniem pomiaru TTL, co wpłynęło także lekko na wygląd aparatu. Jego standardowym obiektywem był Helios 81 2/53. Aparat produkowano do 1980 roku.

Aparaty były za to bardzo nowoczesne, przypominały konstrukcje z Zachodu, takie jak Praktica czy Revueflex. Wyposażone były w m.in. samozerujący się licznik klatek, gorącą stopkę oraz przycisk podglądu ostrości. Produkowany od 1977 roku model 17 wyjątkowo nie miał światłomierza, był za to samowyzwalacz oraz czasy ekspozycji od 1 s do 1/1000 s. Model 19 różnił się zmniejszonym zakresem czasów: od 1/2 s do 1/500 s oraz dodanym światłomierzem.

Pomiar pokazywany był w taki sam sposób jak np. w Zenicie 12xp – ekspozycja była prawidłowa, gdy migały obie diody w wizjerze. Model 19M dodatkowo umożliwiał zamocowanie małego gripu, a w 20 wrócił samowyzwalacz i szerszy zakres czasów ekspozycji. Aparaty dostarczano z obiektywem Helios-81M 2/53, a w przypadku modelu 19M - z obiektywem Arsat-H 2/50. Produkcja tej serii aparatów zakończyła się w 1994 roku.

Z marką Kiev najczęściej kojarzy się seria oparta na Contaxie, jednak jak widać, nie tylko te aparaty dążyły do budowania historii marki – może nie pięknej, za to z pewnością ciekawej. Jednak Kievy to nie tylko aparaty małoobrazkowe, ale także dobre średnioformatowce, które zaprezentuję w artykule na temat radzieckich aparatów o formacie większym niż 24 x 36mm.