"Moje serce jest zwierzęciem" – rozmowa z Katarzyną i Marcinem Owczarkami

W niekonwencjonalny sposób ukazują relacje między człowiekiem a zwierzętami. Katarzyna i Marcin Owczarkowie to małżeństwo polskich fotografów mieszkających w Belgii. Wspólnie tworzą od 2016 roku. Zabierają nas w surrealistyczną podróż po symbolicznych i emocjonalnych wartościach. W naszej rozmowie zdradzają, jak wygląda proces, w którym powstają ich niesamowite prace.

Katarzyna i Marcin Owczarkowie: Narodziny projektu datujemy na rok 2016. Zaczęliśmy od szkiców masek, które następnie wykonywaliśmy własnoręcznie. Rzeźbiliśmy maski z papier-mâché. Długi proces polegał na modelowaniu maski, aby wyglądała realistycznie i atrakcyjnie wizualnie. Na początku traktowaliśmy te maski - rzeźby jako autonomiczne dzieła sztuki. Z czasem pojawiła się refleksja, żeby kontynuować pracę z tymi maskami w fotografii w sposób kreacyjny.

Rozpoczęliśmy pierwsze eksperymenty, wówczas jeszcze w technice mokrego kolodionu, a wyniki były bardzo interesujące wizualnie. Po pewnym czasie odkryliśmy, że inne maski można kupić przez internet i postanowiliśmy, że przy tych nowych maskach oprócz kolodionu spróbujemy również fotografii cyfrowej. Zamówiliśmy dwie maski i zaczęliśmy pierwsze zdjęcia. Największy problem z używaniem maski, którą można kupić przez Internet, polega na tym, że wiele osób takie maski kupuje i ich używa. Część z tych osób używa ich do wykonywania "zabawnych" zdjęć trywializując potencjał tych masek. Dla nas maski te mają bardzo poważne znaczenie, przekształcający potencjał. Zmieniają modela i przekazują istotne refleksje.

W naszym przekonaniu nie ma lepszego źródła, rezerwuaru pomysłów aniżeli życie, doświadczanie świata, historie własne, przeżyte albo zasłyszane. Dla przykładu opowiemy historię, która skrywa się za jedną z naszych fotografii, mianowicie "Wilk Morski". Geneza tego zdjęcia jest taka, że ojciec Katarzyny, Krzysztof, który był modelem do tego zdjęcia, w młodości pracował jako marynarz. Po kilku latach takiej pracy musiał z niej zrezygnować, jednakże miłość do statków, do morza, do zapachu oceanu, nieograniczonej przestrzeni, podróżowania i przygody w nim pozostała.

Być może ta tęsknota przełożyła się na to, że Krzysztof od kilku lat buduje/skleja własnoręcznie modele statków. Pewnego dnia zaczęliśmy rozmowę o tych modelach statków, Krzysztof zaczął wspominać młodzieńcze czasy, opowiadał historie przeżyte. Zainspirowało nas to, powiązaliśmy fakty, i tak narodziła się fotografia ‘Wilk Morski’.

Seria została zatytułowana "My Heart Is An Animal", ponieważ główną inspiracją i pomysłem była relacja między istotami ludzkimi a zwierzętami. Faktem jest, że ludzie przypominają zwierzęta emocjonalnie, behawioralnie czy fizjonomicznie. Ludzie i zwierzęta dzielą ten sam zestaw potrzeb: potrzebujemy pożywienia, chcemy być kochani i rozumiani, potrzebujemy ciepła i schronienia, wszyscy jesteśmy ograniczeni przez śmiertelne ciało, choroby, przemijający czas,śmierć etc.

Chcieliśmy podkreślić, że często zapominamy, jak bardzo jesteśmy związani ze światem zwierzęcym i światem przyrody i nie traktujemy tego połączenia z poszanowaniem. Zwierzęta są systematycznie wybijane, niektóre gatunki są bliskie wyginięcia - przykładowo nosorożec biały, którego róg uznawany jest za afrodyzjak. W oceanach zalegają tony plastiku. Dla przykładu żółwie jedzą białe, foliowe reklamówki, myląc je z meduzami. Poprzez używanie w naszej fotografii masek zwierzęcych i ludzkich ciał, chcemy podkreślić, że dzielimy wszystkie te aspekty istnienia. Ponadto: naszym pomysłem był nasz stan umysłu i szczególny sposób, w jaki obserwujemy świat.

Odwołujemy się do alegorii, archetypów, symboli, mitów, które są zawsze aktualne w ludzkim umyśle. Obrazy mają konotacje metaforyczne i symboliczne. Używanie zwierzęcych głów jako symbolu i odwoływanie się do instynktów może być interpretowane na wielu różnych poziomach. Symbole mają wiele głębokich wymiarów, są silniejsze niż upływający czas. Nasze ludzko- zwierzęce instynkty są po prostu uniwersalne i będą widoczne tak długo, jak ten świat istnieje. Podsumowując: chcemy przekazać poważne przesłanie życia w koegzystencji ze zwierzętami i harmonią z naturą. Szanując siebie nawzajem, innych ludzi, zwierzęta i planetę, na której żyjemy. Taka jest geneza i refleksje, które są fundamentem tego projektu.

Swoboda intelektualna, mnogość dróg odczytywania fotografii, otwieranie tak wielu drzwi interpretacji jak to tylko możliwe pozostaje dla nas najważniejsze. Narzucanie jednej, właściwej drogi interpretacji jest bezsensowne i bezcelowe. Każdy człowiek jest inny, każdy ma inne doświadczenie życiowe, które buduje jego własne subiektywne spojrzenie, odbiór sztuki. Przywołując słowa Williama Blake’a , "co jednemu jawi się jedwabiem, dla drugiego pozostanie siermiężnym płótnem". Mówiąc pół żartem, pół serio, my nie dajemy audytorium ryby, tylko wędkę. To odbiorca powinien wyłowić własne interpretacje (refleksje) z oceanu znaczeń (odniesień).

Zazwyczaj najpierw pojawia się historia, dopiero później zastanawiamy się nad jej zilustrowaniem. Zaczynamy od słów, narracji, a dopiero później myślimy o fotografii, tak jak w przypadku opowieści o "Wilku morskim".

Nasz surrealistyczny świat, w którym chcielibyśmy zamieszkać, byłby życiem w koegzystencji ze zwierzętami, innymi ludźmi i w harmonii z naturą. Rzeki, jeziora są krystalicznie czyste i nie ma złodziejstwa ani tępej zawiści. Ludzie szanują siebie nawzajem, zwierzęta i planetę. Głównym głosem w tym miejscu nie jest głos zniszczenia, lecz głos Matki Ziemi. Główne aspekty istnienia to: duch, wiedza, wyobraźnia, oświecenie. Niestety jest to założenie utopijne i do tej pory udało się zrozumieć tyle , że ludzka natura jest zgoła odmienna i pisana nam jest droga "Raju Utraconego".

Szczerze mówiąc nie mamy ulubionej pracy. Cenimy wszystkie fotografie w ten sam sposób i wkładamy taką samą ilość energii i zaangażowania dla każdego obrazu. Naszym głównym kryterium podczas pracy jest to, żeby każda kolejna fotografia była przynajmniej na tym samym poziomie, albo co zrozumiałe lepsza od poprzedniej.

Jesteśmy w związku od 11 lat i od kiedy zaczęliśmy być razem, oboje byliśmy zainteresowani sztuką. Po tylu latach spędzonych razem, rozumiemy się bez słów i pomaga nam to w pracy. Dzielimy podobną wrażliwość i postrzegamy świat w zbliżony, surrealistyczny sposób. Dlatego tworzenie i wymyślanie tego rodzaju obrazów jest wspólne dla nas obojga.

Zaletą i wadą jest to, że oboje jesteśmy perfekcjonistami, więc musimy również przeprowadzić wiele eksperymentów, zanim osiągniemy pewną satysfakcję wizualną. Nie każde zdjęcie na początku było dobre, czasami jest kilka prób, zanim jesteśmy zadowoleni z końcowego obrazu. Kiedy współpracujemy, wymagamy od siebie doskonałych zdjęć. Naszym głównym kryterium jest osiągnięcie perfekcji, której wciąż się uczymy. Jest to droga długa i wyboista, ale taki mamy cel. Walorem jest to, że łączymy także nasze umiejętności, doświadczenie i wrażliwość wizualną.

Odmienne wizje czasami się zjawiają, ale to w naszym przekonaniu pomaga. Przy odmiennych pomysłach pojawia się po prostu twórczy ferment, który zwiastuje odkrycie nowych idei, uświadomienie sobie pewnych rozwiązań, o których wcześniej mogło się nie mieć pojęcia. Dyskusje, patrzenie na dany aspekt z wielu punktów widzenia, poszukiwanie szerszego spektrum pomaga. Warto słuchać i być otwartym na inne (odmienne). W ramach dygresji: znamy z historii i życia codziennego przypadki, kiedy to pojawiają się depozytariusze jedynej prawdy, starają się narzucić innym własną, fanatycznie tępą wizją świata, niewiele o tym świecie wiedząc. Wiadomo jak kończy się takie podejście dla partnerstwa. Tak samo w sztuce.