Poradnik dla początkujących: ustawianie czułości ISO

To już trzeci z poradników dotyczących ekspozycji w fotografii. Wartość przesłony i czas naświetlania ustawia się właśnie w stosunku do czułości sensora lub filmu w aparacie. Bardzo dobre naświetlanie zdjęć to wielka sztuka i potrzeba wiele czasu i praktyki, aby się tego dobrze nauczyć. I nie można tego osiągnąć bez umiejętności odpowiedniego ustawienia czułości aparatu.

Co to jest ISO w aparacie?

ISO w aparacie to wartość wyrażająca czułość na światło filmu lub matrycy w naszym aparacie. Wartość tę zazwyczaj wyraża się w zakresie od 50 do 25600 lub więcej, a niektóre profesjonalne aparaty dysponują funkcją rozszerzania ISO do wartości rzędu 1640000. Im niższa jednostka ISO, tym mniejsza czułość sensora. Skrót ISO ustanowiła międzynarodowa federacja zajmująca się ustalaniem standardów - International Organization for Standardization.

Jak z niej korzystać?

Małe czułości charakteryzują się też lepszą jakością zdjęć i oddaniem kolorów. Zazwyczaj korzysta się z nich przy dobrych warunkach - kiedy mamy dużo światła. Fotografując portret w słoneczny dzień, warto ustawić stosunkowo niskie ISO, np. 50 - 100. Podobnie przy tworzeniu zdjęć krajobrazu lub budynków na zewnątrz lepiej skorzystać z małych czułości. Przy pochmurnych dniach lub w pomieszczeniach, można ustawić wyższe ISO - 400 lub więcej.

Wysokie czułości charakteryzują się większym szumem czyli cyfrowym ziarnem. Idealnie widać to na prezentowanych zdjęciach. Na drugiej fotografii, wykonanej na ISO 6400, widać szumy na całym zdjęciu oraz słabsze oddanie koloru. Zdjęcia wykonane na dużych czułościach powodują też zacieranie detali, spadek kontrastu czy obniżenie nasycenia kolorów. Widząc takie rezultaty wielu może mocno się zniechęcić do "podkręcania" czułości.

Czy bać się wysokich czułości?

Czasem warto lub nawet trzeba korzystać z wysokiego ISO fotografując w słabych warunkach oświetleniowych np. podczas koncertów czy w zamkniętych pomieszczeniach. Z dużej czułości korzystają też fotografowie sportowi, którzy chcą zamrozić poruszający się obiekt. Zdjęcie poniżej zostało wykonane przy użyciu ISO 1000, mimo że w Hali Orbita, gdzie powstało zdjęcie, jest dobre oświetlenie. Dzięki temu można było uzyskać bardzo krótki czas naświetlania - 1/500.

Nie trzeba bać się szumów na wysokich czułościach, jeśli odpowiednio naświetlimy zdjęcie. To bardzo ważne, aby do matrycy dochodziła odpowiednia ilość światła. Cyfrowe ziarna pojawiają się na źle naświetlonych zdjęciach, przede wszystkim na ciemnych, dużych, jednolitych obszarach. I to nawet, jeśli użyjemy małej czułości.

W niektórych rodzajach fotografii liczą się przede wszystkim inne aspekty, np. dobra kompozycja lub wyjątkowy moment uwieczniony na zdjęciu. Jakość schodzi na drugi plan. W innych wypadkach można próbować zamienić zdjęcie na czarno-białe. Czasem mocne szumy mogą stworzyć ciekawy charakter na fotografiach tego typu.

W starszych aparatach, w szczególności zwykłych cyfrówkach, szumy niestety będą nieuniknione. Nowe modele lustrzanek cyfrowych dysponują bardzo dobrymi matrycami, które nawet na wysokich czułościach dają interesujące rezultaty. Ale mają też przynajmniej jedną, istotną wadę - wysoką cenę.