Powstanie Warszawskie i jego ludzie - o tym opowiada projekt "Teraz '44"

Co roku 1 sierpnia powracamy do zdjęć związanych z Powstaniem Warszawskim. "Teraz '44. Historie” to projekt, który warto poznać. Fotograf Marcin Dziedzic wraz z Michałem Wójcikiem stworzyli unikatową książkę - to 44 zdjęcia i 44 niesamowite opowieści, które pokazują, jak wyglądała Warszawa i jak zmieniło ją powstanie. Do tej publikacji warto wracać. Rozmawiamy z Marcinem Dziedzicem.

Fotografia towarzyszy mi od zawsze, ale poza przygodą z projektem "Teraz '44” - nigdy nie zajmowałem się nią profesjonalnie. Robię różne rzeczy – piszę, kreuję, rysuję, wymyślam, fotoszopuję. Fotografia po prostu sprawia mi coraz więcej radości.

Zanim stworzyliście z Michałem "Teraz '44”, upłynęło trochę czasu. Możesz opowiedzieć o swojej historii, jako fotografa?

Od kiedy pamiętam, mój ojciec miał na biurku sporą odbitkę swojego czarno-białego zdjęcia. Było to kamieniste wybrzeże gdzieś w dawnej Jugosławii – czarny, dramatycznie powykręcany pniak drzewa wyrzucony przez morze i biała, spieniona fala, rozbryzgująca się na nim. Dla mnie czymś naturalnym było to, że zdjęcie, które się nie rusza, niesie ze sobą tak ogromną dynamikę. Od najmłodszych lat wiedziałem, że są "zdjęcia” i zdjęcia – czyli są te z urodzin czy wakacji i takie, jak to u ojca na biurku.

Mój pierwszy aparat to jakiś enerdowski plastikowy pstrykacz, który robił zdjęcia tylko, jak było słońce. Ujęcia pochmurne uznawał za niewykonalne i pokazywał szare coś. Tylko autor, jeśli pamiętał, czemu robił zdjęcie, wiedział, co na nim jest.

Potem była Smiena, a później Zenit. Ten drugi miał niesamowity teleobiektyw Zeissa – 135 mm. Jeśli zrobiłem kiedyś swoje pierwsze zdjęcie, a nie "zdjęcie”, to na pewno tym sprzętem. Dokumentowałem nim burzliwą końcówkę lat 80. na Uniwersytecie Warszawskim i okolicach. Zenit przeżył nawet starcie ze Służbą Bezpieczeństwa – wyrwany i rozbity o chodnik podczas robienia zdjęć nielegalnych transparentów podczas wizyty papieża w 1987 roku. Poszedł do naprawy i wrócił.

Mimo tego że studiowałem polonistykę, o fotografii często pisałem prace roczne, a nawet rozważałem pracę magisterską o funkcji fotografii w literaturze. Pod koniec studiów byłem już reporterem Radia Zet, a biegając na demonstracje czy inne wydarzenia, zabierałem oprócz mikrofonu także aparat. To trwało kilka miesięcy, ale w końcu radio wygrało i w ten sposób nie zostałem fotoreporterem.

Jeszcze podczas studiów nałykałem się wszelkich dostępnych teorii o tym, czym jest fotografia i zauważyłem, że ilość wiedzy wcale nie przekłada się na robienie lepszych zdjęć. Dziś staram się upraszczać życie, zamiast komplikować, więc w fotografii szukam dwóch pozornie sprzecznych rzeczy – harmonii i zaskoczenia.

Harmonia jest między tym, co widzę i tym, o czym opowiada zdjęcie. Zaskoczenie to element w formie, który sprawia, że zdjęcie jest inne niż wszystkie pozostałe. To trochę jak z muzyką – musi świetnie brzmieć, ale mieć też w sobie to coś, co decyduje o tym, że utwór staje się przebojem.

Fotografowanie to dla mnie myślenie okiem. Przewidywanie tego, co powinno się znaleźć w kadrze i wiedza, jak korzystać z dostępnej techniki, by zdjęcie wyszło tak, jak chcemy, by wyszło. Pozostawiam także miejsce na przypadek – nikt z nas nie jest perfekcyjną maszyną i czasem może zdarzyć się nam zdjęcie, które nas samych zaskoczy.

Najrozmaitsze rzeczy zmieniające się z czasem, ale zawsze spełniające warunki harmonii i zaskoczenia. Jeden przykład – jest takie zdjęcie Cartier-Bressona, wykonane w Irlandii w okolicach Bantree, które zaskakuje mnie podwójnie. Po pierwsze – nie ma na nim "decydującego momentu”. Przedstawia na wpół zatopioną, starą łódź w zarośniętym bajorze czy zatoczce. Nikogo tam nie ma, nic się nie dzieje, a jednak - jest w tym zdjęciu coś, co zaskakuje mnie po raz drugi. To, że do dziś nie wiem, czym mnie to zdjęcie fascynuje, a wiem, że to robi.

Używam Canona 5D z obiektywami serii "L" – 16-35 mm f/2.8, 24-105 mm f/4 oraz 100-400 mm. Dodatkowo mam pięćdziesiątkę i 85 mm f/1.2. Niedawno przesiadłem się na Canona 5Ds.