?Chodź, pomaluj mój świat? ? czyli teoria barw w fotografii

Obok kompozycji, tematyki zdjęcia i sposobu ekspozycji, kolor jest kolejnym narzędziem w ręku fotografa. Może być motywem samym w sobie, może dopełniać harmonii lub wręcz przeciwnie ? burzyć ją. Dlatego warto choćby lekko ugryźć teorię barw i podstawowe znaczenie kolorów w sztuce. Ten poradnik jest właśnie takim ?kęsem?.

Na początku była czerń i biel. Potem szkocki fizyk James Clerk Maxwell sfotografował wstęgę swej klanowej spódniczki. Jakby tego było mało, użył czerwonych, zielonych i niebieskich filtrów uzyskując tym samym kolor. Musiało jednak minąć sporo czasu zanim fotografia kolorowa zepchnęła w cień swą starszą, czarno-biało siostrę.

Dziś fotografia kolorowa panuje niepodzielnie. Czarno-białe zdjęcia rzadko kiedy nieśmiało wyglądają z wąskiej niszy na okazję konkursów fotograficznych i w przypadku fotografii artystycznej. Warto jednak mieć świadomość, że zdjęcie kolorowe ma też swoje słabe strony. Silna, ostra kolorystyka odciąga uwagę od treści zdjęcia, dlatego niektóre obrazy mogą wydawać się lepsze w czerni i bieli. Z podjęciem ostatecznej decyzji warto zaczekać do etapu edycji, toteż odradzam ustawianie aparatu na tryb czarno-biały. Kolor zawsze możemy usunąć, ale z jego dodaniem, mogą być poważne problemy.

Paleta barw

W sztuce kolorystyką rządzą trzy kolory podstawowe: niebieski, czerwony i żółty. Jest to tradycyjne rozróżnienie, przyjęte w malarstwie i architekturze (monitory i inne wyświetlacze pracują w przestrzeni RGB ? red, greek, blue). W oparciu o te trzy kolory możemy rozrysować ?paletę barw?. Barwy podstawowe oznaczono literką ?P?.

Warto zapamiętać ten układ barw, ponieważ pozwala dobierać kolory według dwóch bardzo przydatnych reguł:

• barwy dopełniające ? ich zestawienie, mimo kontrastu, jest przyjemne dla oka

-> niebieska (najzimniejsza) ? pomarańczowa (najcieplejsza)

-> czerwona (najjaskrawsza) ? zielona (najłagodniejsza)

-> żółta (najjaśniejsza) ? purpurowa (najciemniejsza)

• barwy uzupełniające - to te, które leżą na palecie barw tuż obok siebie. Dobrze ze sobą współgrają, a ich zastawienie sprawia harmonijne wrażenie.

• barwy chłodne ? określenie dotyczące zwykle odcieni fioletu, błękitu i zieleni

• barwy ciepłe ? pojęcie odnosi się do odcieni czerwieni, pomarańczu i żółci

Znaczenie kolorów

Warto również znać symboliczne znaczenie kolorów. Często zależy nie tylko od reguł rządzących ludzką percepcją, ale również uwarunkowań kulturowych. Na przykład kolor biały w kulturze Zachodniej jest symbolem dobra i szczęścia, zaś w Japonii to kolor żałobny.

Czerwony ? związany z ogniem, miłością, pasją, przemocą i wojną. W historii silnie powiązany z diabłem. Mocno oddziałuje na ludzi, podnosi ciśnienie krwi, przyspiesza oddech i metabolizm. Może być również kojarzony z czymś ważnym (czerwony dywan podczas uroczystości). Symbolizuje także zagrożenie ? stąd barwa świateł na skrzyżowaniu. Na dalekim wschodzie czerwony jest symbolem zamożności i szczęścia, kolorem, w którym panny młode idą do ślubu. Szczególnie bliskim dla nas skojarzeniem jest czerwień jako symbol komunizmu. W Afryce wiąże się go z walką z AIDS.

Pomarańczowy ? jest bardzo energetyczny. Silnie kojarzy się z jesienią, porą roku, która symbolizuje zmianę. Dlatego też właśnie ten kolor został wybrany jako symbol Pomarańczowej Rewolucji, jest dynamiczny, pełen życia i pozytywnej energii. Kojarzy się również ze zdrowiem i witalnością. Podobnie jak czerwień przykuwa uwagę widza, ale czyni to znacznie subtelniej.

Żółty ? uznawany za najjaśniejszy i pełen energii. Kojarzy się z blaskiem słońca, szczęściem i nadzieją. Z drugiej strony jest to także kolor tchórzostwa. W Egipcie żółty symbolizuje żałobę, w Japonii odwagę

Zielony ? jest bardzo naturalnym kolorem. Reprezentuje nowy początek, rozwój a także odnowę. Równocześnie zieleń jest barwą zazdrości (?zzielenieć z zazdrości?) i braku doświadczenia (?greenhorn? ? wszyscy fani Winnetou wiedzą o co chodzi). Zielony ma wiele łagodzących cech niebieskiego, przy równoczesnym zachowaniu szczypty energii żółtego.

Niebieski ? symbolizuje odpowiedzialność i spokój ? stąd tło plakatów wyborczych większości polityków. W kulturze anglosaskiej odzwierciedla również smutek. Jasny błękit wprowadza świeżość i przyjazną atmosferę. Niebieski jest symbolem pokoju, ma także silne powiązania z duchowością i religią.

Purpura ? kolor, który przez wieki kojarzony był z monarchią. Silnie wiąże się z takimi pojęciami jak kreatywność i wyobraźnia. Ciemna purpura daje wrażenie bogactwa i luksusu. Jasna może symbolizować wiosnę i romantyczność.

Czerń ? kojarzony zwykle ze złem, śmiercią i tajemnicą. Z drugiej strony czerń jest kolorem bardzo eleganckim, powiązanym z siłą. W większości zachodnich kultur jest kolorem żałobnym. Świetnie współgra z większością kolorów.

Biel ? opozycja czerni ? synonim dobra, czystości i cnoty. Na Zachodzie noszony przez panny młode w dniu ślubu. Silnie związany ze służbą zdrowia.

Szary ? najbardziej posępny z kolorów. Kojarzony również z konserwatyzmem i formalizmem.

Tyle teorii. Jak to się sprawdza w praktyce? Nasz wzrok jak magnes powinny przyciągać zestawienia barw dopełniających, niestety taka ?czysta? harmonia zdarza się w rzeczywistości bardzo rzadko. Zwykle sprowadza się to do gry kontrastami: widząc ciepłą barwę, staramy się ją uwydatnić ?umieszczając? ją na chłodnym tle. Natomiast wiedza o symbolice kolorów często przydaje się jeżeli chcemy nadać zdjęciu jakieś dodatkowe znaczenie.

Fotograf w porównaniu z malarzem ma bardzo ograniczony wpływ na treść swojego działa. Szczególnie jeżeli chodzi reportażystów. Często nasza praca sprowadza się do filtrowania rzeczywistości poprzez dobór kadru, głębi ostrości i ekspozycji, oczekiwaniu na ?czystą? kompozycję i decydujący moment. W przypadku fotografii kolorowej do repertuaru naszych narzędzi dochodzi także barwa. Warto więc znać jej znaczenie w fotografii.