Helmut Newton – mistrz z poczuciem humoru

Nie trzeba być wybitnym znawcą sztuki, by zauważyć sposób wielu znanych artystów na sławę. Wykonujesz kilka zdjęć z podtekstem seksualnym albo wręcz pokazujesz perwersyjną wizję. Szczególnie dobrze się to sprzeda, jeśli na obrazku pojawi się znana osobistość. Publikujesz w dobrej galerii albo w poczytnym magazynie, zwołujesz kilku dziennikarzy i sukces murowany... Zapewne spotkaliście się już z taką opinią. Może nawet sami wyrobiliście sobie podobne zdanie. Idąc dalej, często słyszę „sam bym takie zrobił“ - to dlaczego nie zrobiłeś?

Odpowiedź jest prosta i oczywista – bo nie wpadłeś nigdy na podobny pomysł, bo Twoje myślenie nie było nigdy wystarczająco abstrakcyjne. Bo pozornie prosta wizja artysty ma w sobie coś genialnego. Współczesność pełna jest podobnych zjawisk. Nie trzeba szukać daleko, np. LaChapelle czy Terry Richardson. Ten pierwszy bardzo dopracowany warsztatowo, drugi mocno chaotyczny, ale obaj konsekwentni w swoich pomysłach, starają się szokować nie tylko swoimi pracami, ale także stylem bycia.

Helmut Newton w pewnym sensie wpisuje się w taki typ artysty. Czy jego sztuka jest tanim kiczem, czy należy ją zakwalifikować do mistrzowskich dzieł? Zadałbym jednak inne pytanie - co sprawia, że jego zdjęcia są tak genialne w swojej prostocie? Poczucie humoru. To postać tak bardzo znana, że każdy zainteresowany fotografią - czy to jako wykonawca, czy krytyk - trafi na Newtona dość szybko.

Słynie z mocno rozebranych sesji modelek i znanych osobistości. Przedstawiany jest jako fotograf mody, jednak z aparatem fotograficznym rzadko się rozstawał. W muzeum fotografii w Berlinie, zwanym też muzeum Helmuta Newtona, można zobaczyć jego podejście do świata. Niesamowite poczucie humoru obrazuje już jedno z pierwszych zdjęć (wystawa trwa nieprzerwanie od 2004 r.) przedstawiające widok Nowego Jorku z helikoptera. Na fotografii możemy zobaczyć także nogi i buty artysty. Podpis „Manhattan i moje K-swissy“ pokazuje mocne poczucie humoru. Ma to potwierdzenie w jego odtworzonej pracowni, w której główne miejsce zajmują manekiny – rekwizyty wielu jego zdjęć.

Czytając jakikolwiek wywiad z artystą, mam nieodparte wrażenie, że jego doskonałe poczucie humoru, a także spory dystans do samego siebie przekładają się także na pracę. W dokumencie zrealizowanym dla niemieckiej telewizji ZDF został zapytany o swoje korzenie i krótki okres pracy dla „NY Times“. Newton odpowiedział, że pracował tam krótko, bo kiedy ustawił sprzęt, sytuacja, którą chciał fotografować, dawno przemijała. Stąd nie nadawał się do pracy reportera. Szukał bardziej wystudiowanych pomysłów i kadrów.

Jak sam mówił, w kobietach interesowały go siła, mocna muskulatura i pewność siebie. Tak dobierał modelki do swoich sesji. Otwieram właśnie album, by odnaleźć potwierdzenie tych słów, i wertując kartki jedna po drugiej, nie zauważam zdjęć, które wpisują się w założenie. Newton mówił też, że nie interesuje go, jak jego model chciałby wyglądać na zdjęciu. Chce go pokazywać według swojego pomysłu. To sprawia, że jego prace są rozpoznawalne z daleka.

Jednocześnie w nakręconym przez jego żonę amatorską kamerą dokumencie „Helmut by June“ da się zauważyć niesamowitą atmosferę panującą podczas jego sesji fotograficznych. Dokładne wskazówki dla modeli, tryskający humor i świetne podejście współpracowników. Wszystko składa się na genialne efekty.

Mógł mieć każdy gadżet, a fotografował często przy użyciu banalnych patentów. Mawiał, że nie sprzęt świadczy o jakości zdjęć, ale pomysł. W „Helmut by June“ możemy zaobserwować, że często pracuje amatorskim Canonem i tanimi obiektywami (tutaj gratka dla sprzętowców – 50 mm f/1.8, 85 mm f/1.8). Do wielu sesji plenerowych używał bardzo prostego oświetlenia w postaci świetlówki czy halogenu budowlanego. Latarka służyła mu często jako podświetlenie AF. Przy wielu sesjach nie stosował żadnych dodatkowych gadżetów. Innym razem była to systemowa lampa błyskowa. Sam jednak mawiał, że doskonałe zdjęcie mody to takie, które nie wygląda jak zdjęcie mody, ale kadr z filmu albo przypadkowo wykonany snapshot. Tak też często wyglądały jego zdjęcia reklamowe. Nie miały nic wspólnego z dzisiejszymi dopieszczonymi zdjęciami rodem ze stocków fotograficznych.

Mimo iż zdjęcia mistrza nie są dopieszczone w popularnym tego słowa znaczeniu, widoczna jest w nich niebywała dbałość o szczegół, który często robi zdjęcie. Kiedy patrzę na zdjęcie nagiego Gianniego Versace, wszystko wydaje się  zaczerpnięte z renesansowego malarstwa, po chwili dostrzegam pantofle leżące na dywanie... Innym razem w koszu na śmieci stojącym obok modelki można dostrzec gazetę z podobizną Newtona. Humorystyczne wstawki są wszechobecne w jego zdjęciach. To chyba jeden z najciekawszych elementów w jego fotografii.

Jestem absolutnie subiektywnym odbiorcą Helmuta Newtona. To dla mnie jeden z najciekawszych fotografów XX w., jeśli nie najciekawszy. Niesamowicie świadomy i konsekwentny w swojej pracy. Został nazwany królem perwersji i w moim mniemaniu pozostaje nim do dzisiaj.

Mimo nagości wszechobecnej w jego fotografiach, mam wrażenie, że zdjęcia nie są zupełnie nagie . Widzę w nich znacznie więcej. Każdorazowe oglądanie albumów z jego pracami owocuje nowymi przemyśleniami. Daje nowe spojrzenie, a co najciekawsze - pozwala dostrzegać na zdjęciach coś, czego wcześniej nie widziałem. Fotografia Newtona jest dość prosta, nie odnajduję w niej dzisiejszego Photoshopa, który zaczyna mnie nudzić. Cieszy mnie fakt, że małymi krokami wraca trend na lekko brudne zdjęcia mody, mniej dopracowane i odrobinę niegrzeczne. To stworzył mistrz, a od mistrzów należy się uczyć.