Powstanie Warszawskie: 63 dni życia i walki, czyli historia fotografów

Wraz z wybuchem Powstania Warszawskiego, życie mieszkańców stolicy się załamało. Na ulicach było słychać strzały i wybuchy. Gdyby nie tych kilku fotografów, nigdy byśmy nie wiedzieli, jak wyglądał przebieg Powstania. Byli wszędzie - na ulicach i barykadach. Przypominamy sylwetki kilku osób, które udokumentowały historyczne chwile z 1944 roku.

Powstanie Warszawskie: 63 dni życia i walki, czyli historia fotografów 1**Pierwsza dekada sierpnia. Śródmieście Północne. Powstańcy z kompanii „Koszta” czytają ulotkę na ulicy Sienkiewicza róg Marszałkowskiej. **
Źródło zdjęć: © © Eugeniusz Lokajski "Brok” / Muzeum Powstania Warszawskiego
Redakcja Fotoblogia.pl

Jednym z najbardziej znanych fotografów dokumentujących Powstanie Warszawskie był Eugeniusz Lokajski "Brok". Przed wojną trenował z sukcesami lekką atletykę: był m.in. wicemistrzem świat w pięcioboju. Brał udział w kampanii wrześniowej. Podczas okupacji zorganizował pracownię fotograficzną przy ulicy Berezyńskiej na Saskiej Kępie i utrzymywał się głównie z fotografii teatralnej. W 1942 otworzył zakład fotograficzny.

Powstanie Warszawskie: 63 dni życia i walki, czyli historia fotografów 2
20 sierpnia. Śródmieście Północne. Jeńcy niemieccy z załogi PAST-y eskortowani przez powstańców na podwórze kamienicy przy Zielonej 34. © © Eugeniusz Lokajski "Brok” / Muzeum Powstania Warszawskiego

Eugeniusz Lokajski w Powstaniu był oficerem łącznikowym i dowódcą kompanii "Koszta". Zginął pod gruzami zbombardowanej kamienicy przy Marszałkowskiej 129.

Powstanie Warszawskie: 63 dni życia i walki, czyli historia fotografów 3
Grupa powstańców z Batalionu "Zośka" na Starówce. © © Edward Tomiak / Muzeum Powstania Warszawskiego

Edward Tomiak w czasie Powstania Warszawskiego miał 21 lat. Nie widnieje w spisach powstańców. Rodzina Tomiaków pochodziła z Poznania, gdzie ojciec, Adam Tomiak prowadził drukarnię "Atom”. W roku 1939 zamieszkali w Warszawie, przy ulicy Muranowskiej 4. Z okien tego budynku Edward Tomiak dokumentował sceny Powstania, rozgrywające się przy murze zniszczonego getta.

Powstanie Warszawskie: 63 dni życia i walki, czyli historia fotografów 4
Janina Marisówna-Tomiak z ojcem Adamem Tomiakiem przy ulicy Muranowskiej. © © Edward Tomiak / Muzeum Powstania Warszawskiego

Po Powstaniu wraz z bratem, Tomiak prawdopodobnie opuścił miasto z ludnością cywilną, przechodząc przez obóz przejściowy w Pruszkowie. Stamtąd zostali przewiezieni do obozu koncentracyjnego w Auschwitz. Ostatni list wysłał jesienią 1944 roku z Auschwitz do ciotki w Poznaniu. Później znalazł się w obozie w Melk, fili obozu koncentracyjnego w Mauthausen w górnej Austrii. Edward Tomiak zmarł prawdopodobnie 7 kwietnia 1945 roku na izbie chorych, przypuszczalnie z ogólnego wyczerpania.

Powstanie Warszawskie: 63 dni życia i walki, czyli historia fotografów 5
23 sierpnia. Śródmieście Południowe. Spalony czołg przy ulicy Piusa XI (obecnie Piękna). © © Wacław Loth / Muzeum Powstania Warszawskiego

Ppor. Wacław Loth "Kupiec” urodził się w 1906 w Warszawie. Był synem pastora kościoła ewangelicko-augsburskiego. Ukończył Wyższą Szkołę Handlową (dziś Szkoła Główna Handlowa). Był sportowcem, grał w drużynie piłkarskiej Polonia Warszawa. Brał udział w walkach we wrześniu 1939. W czasie Powstania dowodził specjalnym oddziałem do przyjmowania zrzutów z powietrza. Po kapitulacji zesłany do Stalagu X B w Sandbostel. W 1945 wrócił do Polski. Pracował m.in. na stanowisku dyrektora Biura Sprzedaży Fajansu Sanitarnego. Zmarł 16 stycznia 1950 w Warszawie.

Powstanie Warszawskie: 63 dni życia i walki, czyli historia fotografów 6
25 sierpnia. Śródmieście Północne. Krakowskie Przedmieście, ujęcie z wnętrza kościoła Świętego Krzyża przez wyburzoną œścianę w kierunku ulicy Kopernika. © © Eugeniusz Haneman / Muzeum Powstania Warszawskiego

Eugeniusz Haneman urodził się w 1917. Przed wojną ukończył Liceum Fotograficzne przy ulicy Konwiktorskiej w Warszawie. W czasie okupacji pracował jako fotograf portrecista w zakładach "Portret przy kawie” oraz "Van Dyck”. Wybuch Powstania zaskoczył go podczas wizyty u dentysty na Powiślu. Po Powstaniu, przez obóz przejściowy w Pruszkowie, trafił do Krakowa. Po wojnie rozpoczął pracę jako operator-korespondent Polskiej Kroniki Filmowej. Od 1953 do 2005 wykładał fotografię w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi. Zmarł 15 stycznia 2014 roku w Borzęcinie Dużym pod Warszawą.

Powstanie Warszawskie: 63 dni życia i walki, czyli historia fotografów 7
Rejon Starego Miasta. Powstaniec przy zdobycznym samochodzie. © © Jerzy Chojnacki "Chojnia" / Muzeum Powstania Warszawskiego

Jerzy Chojnacki "Chojna” urodził się w 1909. Studiował rzeźbiarstwo w Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem (1923-1928), w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Krakowie (1928-1933) i na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1933-1939). W Powstaniu działał jako fotoreporter na podstawie zezwolenia dowódcy IV Rejonu I Obwodu Warszawa Śródmieście. Wykonywał fotografie na terenie Starego Miasta – na ulicy Piwnej, Podwalu, Miodowej, Długiej. Ewakuował się razem z ludnością cywilną. Przez obóz przejściowy w Pruszkowie przetransportowany został do obozu koncentracyjnego w Gross-Rosen, a następnie Mauthausen-Gusen. Stamtąd został wysłany na roboty przymusowe do Wiednia.

Powstanie Warszawskie: 63 dni życia i walki, czyli historia fotografów 8
Ul. Brzozowa w kierunku wylotu na Mostową. © © Jerzy Chojnacki "Chojnia" / Muzeum Powstania Warszawskiego

Chojnacki w 1945 wrócił do Warszawy. Przez lata był związany z Saską Kępą. Po wojnie był aktywny jako rzeźbiarz i popularyzator sztuki. Brał udział w wielu wystawach. Był laureatem licznych nagród i odznaczeń za osiągnięcia artystyczne. Najbardziej znaną jego pracą jest pomnik Syrenki na warszawskiej Pradze. Zmarł 26 maja 1988 w Warszawie.

Powstanie Warszawskie: 63 dni życia i walki, czyli historia fotografów 9
Stare Miasto. Sanitariuszka przy przewróconym tramwaju. © © Jerzy Chojnacki "Chojnia" / Muzeum Powstania Warszawskiego

Chojnacki fotografował Powstanie własną lustrzanką na materiale otrzymanym w sztabie dowódcy rejonu oraz zgromadzonym samodzielnie przed Godziną "W”. Wybór tematów narzucony został przez zwierzchników i prawdopodobnie z tego powodu jego zdjęcia stanowią najdokładniejszą znaną fotograficzną dokumentację staromiejskich barykad, przekopów i umocnień. Pomimo wykonania wielu zdjęć, zachowały się jedynie te fotografie, które przed ewakuacją ze Starego Miasta zakopał w podwórzu domu przy ulicy Freta 40 – 15 filmów z 50 naświetlonych, w formacie 6x9 cm.

Powstanie Warszawskie: 63 dni życia i walki, czyli historia fotografów 10
Sierpień–wrzesień. Śródmieście Północne. Grupa młodych powstańców na ulicy Sienkiewicza. © © Marian Grabski "Wyrwa” / Muzeum Powstania Warszawskiego

Por. Marian Grabski "Wyrwa” urodził się 2 października 1897 w Łodzi. Przed wojną zdobył tytuł doktora prawa. Pracował jako adwokat. W Powstaniu Warszawskim był członkiem Korpusu Bezpieczeństwa Okręgu Warszawa Armii Krajowej. Walczył na Woli, Starym Mieście i w Śródmieściu. Po kapitulacji wyszedł z miasta z ludnością cywilną. Zmarł 9 stycznia 1965 w Warszawie.

Powstanie Warszawskie: 63 dni życia i walki, czyli historia fotografów 11
1 sierpnia. Godzina "W”. Koncentracja powstańców z batalionu "Pięść” na cmentarzu ewangelicko-augsburskim. © © Stefan Bałuk "Kubuś” / Muzeum Powstania Warszawskiego

Stefan Bałuk "Kubuś" urodził się w 1914 roku. Brał udział w kampanii wrześniowej, potem przedostał się do Francji, następnie Anglii. Tam odbył szkolenie dywersyjno-wywiadowcze. W kwietniu 1944 roku został zrzucony na spadochronie w rejonie Warszawy. Tutaj pracował w pracowni fotograficznej przy wyrabianiu fałszywych dokumentów. Po Powstaniu uciekł z oflagu Gross-Born. Po wojnie aresztowany przez UB. Po zwolnieniu pracował jako taksówkarz, potem fotograf Centralnej Agencji Fotograficznej. Zmarł w styczniu 2014 roku.

Źródło artykułu: WP Fotoblogia

Wybrane dla Ciebie

Gang fok przegania rekina. U wybrzeży Afryki foki dały popis współpracy
Gang fok przegania rekina. U wybrzeży Afryki foki dały popis współpracy
Nie uwierzysz na co patrzysz. Polacy w ścisłej czołówce takich zdjęć
Nie uwierzysz na co patrzysz. Polacy w ścisłej czołówce takich zdjęć
Niesamowity kadr przedstawiający pradawny gatunek skorupiaka wygrał prestiżowy konkurs
Niesamowity kadr przedstawiający pradawny gatunek skorupiaka wygrał prestiżowy konkurs
Ekstremalnie rzadki aparat został sprzedany za 3,5 mln euro. Wyprodukowano go 100 lat temu
Ekstremalnie rzadki aparat został sprzedany za 3,5 mln euro. Wyprodukowano go 100 lat temu
Kary za zdjęcia dzieci. Konsekwencje dla rodziców we Francji
Kary za zdjęcia dzieci. Konsekwencje dla rodziców we Francji
Rekin gonił cień drona. Zachowywał się, jak kot goniący zajączka
Rekin gonił cień drona. Zachowywał się, jak kot goniący zajączka
Brutalny atak jelenia na zdjęciu. Fotograf przestrzega turystów
Brutalny atak jelenia na zdjęciu. Fotograf przestrzega turystów
Widziałeś film z Hanksem? Aktor ostrzega przed oszustwem
Widziałeś film z Hanksem? Aktor ostrzega przed oszustwem
Perseidy, Droga Mleczna i świecące glony naraz. Oto zdjęcie jedno na milion
Perseidy, Droga Mleczna i świecące glony naraz. Oto zdjęcie jedno na milion
Meta wykorzystała publiczne zdjęcia z Facebooka i Instagrama do trenowania AI
Meta wykorzystała publiczne zdjęcia z Facebooka i Instagrama do trenowania AI
Prawdziwy skarb fotograficzny. Te zabytkowe aparaty nie zrobiły ani jednego zdjęcia
Prawdziwy skarb fotograficzny. Te zabytkowe aparaty nie zrobiły ani jednego zdjęcia
Tragedia podczas wycieczki. Kobieta spadła z urwiska robiąc selfie
Tragedia podczas wycieczki. Kobieta spadła z urwiska robiąc selfie