Wmawiali im, że będą piękne. Umierały w straszliwych bólach

Pracownice fabryki zegarków były mamione obietnicą piękna, jaką miał im rzekomo zapewnić promieniotwórczy rad. Porównując zdjęcia tzw. "radium girls" sprzed i po zastosowaniu śmiertelnej substancji, ujrzymy obraz ogromnej tragedii.

Jedna z radium girlsJedna z radium girls (Fot.: Domena publiczna)
Adam Gaafar
oprac.  Adam Gaafar

Odkrycie radu i polonu zaowocowało przyznaniem Marii Skłodowskiej-Curie w 1911 r. Nagrody Nobla w dziedzinie chemii. Polska naukowczyni nie mogła wówczas przypuszczać, że jej dokonania wywołają nową modę w Stanach Zjednoczonych. Nieświadome zagrożenia kobiety uległy prasowym reklamom, które przekonywały, że stosowanie radu ma właściwości upiększające. Biznesmeni zza oceanu tworzyli coraz to nowsze produkty z domieszką promieniotwórczego pierwiastka, a największą popularność zdobyła nafaszerowana nim woda, określana mianem Eliksiru młodości.

O zabójczych właściwościach radu przekonały się dotkliwie pracownice założonej w 1914 r. United States Radium Corporation. Firma oferowała zatrudnienie kobietom, które po wybuchu I wojny światowej poszukiwały pracy w związku z wyruszeniem ich mężów na front. Ich zadanie w zakładach Radium Corporation polegało na malowaniu tarcz zegarków farbą z domieszką radu, która sprawiała, że świeciły one w ciemnościach. Czasomierze były produkowane m.in. dla amerykańskiej armii, która zawarła z firmą długoterminowy kontrakt.

Radium Girls
Radium Girls © Licencjodawca | Domena publiczna

Eliksir śmierci

W tym czasie firmy pokroju Radium Corporation wyrastały w USA niczym grzyby po deszczu. Oferowały one wysokie wynagrodzenia i chętnie zatrudniały kobiety, gdyż przedsiębiorcy uważali, że ich drobne dłonie doskonale sprawdzą się przy czynnościach wymagających wysokiej precyzji. Przełożeni instruowali swoje pracownice, aby lizały końcówkę pędzla, tłumacząc im, że w ten sposób będą lepiej nanosić farbę na tarcze zegarów.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Czy warto kupić smartfon Vivo V23 5G?

Kobiety często szły o krok dalej i malowały sobie usta substancją z radem, aby wieczorem, podczas potańcówki, zachwycić wszystkich świecącą w ciemnościach "szminką". Chociaż przełożeni zapewniali je, że pierwiastek odkryty przez polską noblistkę jest dobry dla ich zdrowia, dobrze zdawali sobie sprawę z rzeczywistego działania radu.

Reklama prasowa zachęcająca do stosowania radu
Reklama prasowa zachęcająca do stosowania radu © Licencjodawca | domena publiczna

Świadczy o tym najlepiej fakt, że pracownicy, którzy dostarczali go do fabryki, byli zawsze ubrani w ochronne kombinezony i używali specjalnych szczypiec. Do tego dr Sabin Arnold von Sochocky, jeden ze współwłaścicieli Radium Corporation, miał amputowany kawałek palca po kontakcie z tym pierwiastkiem.

Walka o sprawiedliwość

Po kilku latach pracownice fabryki zaczęły zapadać na tajemnicze choroby. Najbardziej charakterystycznym objawem były ogromne obrzęki, które zwiastowały, że życie chorego dobiega końca. W 1922 r. szczęka 22-letniej Mollie Maggi, pracownicy jednego z takich zakładów, dosłownie rozpadła się podczas jej wizyty u stomatologa. Kobieta doznała poważnej infekcji, dusząc się własną krwią.

Po latach u "radium girls" pojawiły się ogromne obrzęki
Po latach u "radium girls" pojawiły się ogromne obrzęki © Licencjodawca | Domena publiczna

Kolejne przypadki choroby popromiennej zwróciły uwagę amerykańskiej prasy, która w latach 20. XX w. bacznie śledziła poczynania Grace Fryer – pierwszej "radium girl", która wytoczyła proces korporacji Sochocky’ego. Wkrótce dołączyły do niej cztery inne kobiety, które również zauważyły u siebie niepokojące objawy.

Proces w sprawie "radium girls" znacząco się jednak przedłużał, co skrytykował na łamach "New York World" amerykański pisarz i dziennikarz Walter Lippmann. "Kobiety umierają. Jeśli kiedykolwiek jakaś sprawa wymagała szybkiego rozstrzygnięcia, to jest to sprawa tych pięciu kalekich kobiet, które walczą o kilka żałosnych dolarów, aby ułatwić sobie ostatnie dni na ziemi. To jest postępowanie bez serca. To niemęskie, niesprawiedliwe i okrutne. Jest to sprawa, która nie wymaga precyzyjnego postępowania sądowego, ale prostej, szybkiej i bezpośredniej sprawiedliwości" – pisał.

Radium girls umierały na chorobę popromienną
Radium girls umierały na chorobę popromienną © Licencjodawca | Domena publiczna

Ostatecznie spór z Radium Corporation zakończył się ugodą, w wyniku której każda z kobiet miała otrzymać odszkodowanie o równowartości obecnych 100 tys. dolarów. Głośna sprawa "radium girls" doprowadziła do wprowadzenia w USA przepisów, które lepiej miały chronić życie i zdrowie pracowników.

Wybrane dla Ciebie

Gang fok przegania rekina. U wybrzeży Afryki foki dały popis współpracy
Gang fok przegania rekina. U wybrzeży Afryki foki dały popis współpracy
Nie uwierzysz na co patrzysz. Polacy w ścisłej czołówce takich zdjęć
Nie uwierzysz na co patrzysz. Polacy w ścisłej czołówce takich zdjęć
Niesamowity kadr przedstawiający pradawny gatunek skorupiaka wygrał prestiżowy konkurs
Niesamowity kadr przedstawiający pradawny gatunek skorupiaka wygrał prestiżowy konkurs
Ekstremalnie rzadki aparat został sprzedany za 3,5 mln euro. Wyprodukowano go 100 lat temu
Ekstremalnie rzadki aparat został sprzedany za 3,5 mln euro. Wyprodukowano go 100 lat temu
Kary za zdjęcia dzieci. Konsekwencje dla rodziców we Francji
Kary za zdjęcia dzieci. Konsekwencje dla rodziców we Francji
Rekin gonił cień drona. Zachowywał się, jak kot goniący zajączka
Rekin gonił cień drona. Zachowywał się, jak kot goniący zajączka
Brutalny atak jelenia na zdjęciu. Fotograf przestrzega turystów
Brutalny atak jelenia na zdjęciu. Fotograf przestrzega turystów
Widziałeś film z Hanksem? Aktor ostrzega przed oszustwem
Widziałeś film z Hanksem? Aktor ostrzega przed oszustwem
Perseidy, Droga Mleczna i świecące glony naraz. Oto zdjęcie jedno na milion
Perseidy, Droga Mleczna i świecące glony naraz. Oto zdjęcie jedno na milion
Meta wykorzystała publiczne zdjęcia z Facebooka i Instagrama do trenowania AI
Meta wykorzystała publiczne zdjęcia z Facebooka i Instagrama do trenowania AI
Prawdziwy skarb fotograficzny. Te zabytkowe aparaty nie zrobiły ani jednego zdjęcia
Prawdziwy skarb fotograficzny. Te zabytkowe aparaty nie zrobiły ani jednego zdjęcia
Tragedia podczas wycieczki. Kobieta spadła z urwiska robiąc selfie
Tragedia podczas wycieczki. Kobieta spadła z urwiska robiąc selfie