Jak zrobić dobre zdjęcie, czyli jak zmieniać parametry

Każdy fotograf na początku swojej drogi fotograficznej zastanawia się, jak zrobić dobre zdjęcie. Zmaga się przy tym z ustawieniami czasu naświetlania, przysłony oraz czułości (wartości ISO). Zwiększanie i zmniejszanie wartości parametrów wpływa na końcowy obraz. Oto jak sobie z tym radzić w prosty sposób.

Marcin Watemborski

28 września 2020, 05:33

Fotografowanie wymaga pójścia na ugodę ze sprzętem. Zależności między czasem naświetlania, wartością przysłony oraz czułością ISO nazywamy trójkątem ekspozycji, ponieważ od tych 3 ustawień zależy to, jak będzie naświetlone nasze zdjęcia i jaki charakter będzie miało.

Poniżej znajdziecie kilka podstawowych porad, jak zrobić dobre zdjęcie i na jakie parametry powinniście zwrócić uwagę, by osiągnąć zamierzony efekt.

Wartość ISO, czyli trochę o czułości

ISO to parametr odpowiadający za czułość matrycy lub błony na światło. Krótko i na temat.

Większa wartość ISO

Zalety:

możliwość domknięcia przysłony (wyższa wartość) bez wydłużania czasu naświetlania
możliwość skrócenia czasu naświetlania bez otwierania przysłony (mniejsza wartość)
rozjaśnienie ekspozycji w gorszych warunkach oświetleniowych bez zmiany przysłony lub czasu naświetlania

Wady:

im wyższa czułość, tym większe szumy oraz możliwość wystąpienia artefaktów (np. kolorowe piksele w ciemnych partiach)
wyższa czułość zmniejsza rozpiętość tonalną (większy kontrast, mniej szczegółów w jasnych i ciemnych partiach)

Mniejsza wartość ISO

Zalety:

większa rozpiętość tonalna (więcej szczegółów w jasnych i ciemnych partiach)
możliwość używania dłuższego czasu naświetlania bez domykania przysłony (przydatne, gdy chcemy zrobić zdjęcia śladów światła)
możliwość otwarcia przysłony bez wydłużania czasu naświetlania (przydatne przy zdjęciach portretowych)

Wady:

konieczność wydłużenia czasu naświetlania przy domkniętej przysłonie (zamrożenie ruchu może być niemożliwe ze względu na zbyt długi czas)
konieczność otwarcia przysłony (mniejsza wartość), by zachować wybrany czas naświetlania (płytsza głębia ostrości)

Niska wartość ISO sprawia, że obraz jest gładszy, a szumy nie są widoczne. Rozpiętość tonalna sceny jest większa.

Przysłona, czyli "źrenica" obiektywu

Przysłona to mechaniczna część obiektywu, składająca się z listków. Jej działanie można porównać do źrenicy ludzkiego oka. Jeśli potrzebujemy, by zdjęcie było jaśniejsze, otwieramy ją (zmniejszamy wartość), natomiast w przypadku chęci otrzymania ciemniejszego zdjęcia, domykamy (zwiększamy wartość). Duży otwór przysłony to np. f/1.8, mały zaś to np. f/16. Przy dużym otworze głębia ostrości jest mniejsza (tło jest bardziej rozmyte), a przy małym głębia ostrości jest większa (tło mniej rozmyte).

Duży otwór przysłony (mała wartość, np. f/1.8)

Zalety:

płytka głębia ostrości (atrakcyjna przy zdjęciach portretowych)
możliwość skrócenia czasu naświetlania przy zachowaniu wartości ISO
możliwość obniżenia wartości ISO przy zachowaniu czasu naświetlania

Wady:

duży otwór przysłony wpływa na pogorszenie rozdzielczości obiektywu

Płytka głębia ostrości. Tło jest widocznie rozmazane dzięki dużemu otworowi przysłony (małej wartości).

PRO TIP: Najlepsza rozdzielczość i ostrość uzyskiwana jest przy pomnożeniu maksymalnej wartości otworu przysłony razy 2, czyli dla obiektywu f/2 będzie to wartość f/4.

Mały otwór przysłony (duża wartość, np. f/16)

Zalety:

duża głębia ostrości (atrakcyjna przy zdjęciach krajobrazowych lub reportażowych)
możliwość wydłużenia czasu naświetlania przy zachowaniu wartości ISO (np. dla rozmycia ruchu)
poprawa rozdzielczości optycznej (lecz do 3-4 wartości przysłony od maksymalnego otworu, ponieważ przy zbyt domkniętej przysłonie ponownie się obniży)

Wady:

wystąpienie zjawiska dyfrakcji przy zbyt domkniętym otworze przysłony (pogorszenie rozdzielczości)
konieczność wydłużenia czasu naświetlania przy zachowaniu niskiej wartości ISO
konieczność zwiększenia wartości ISO przy zachowaniu krótkiego czasu naświetlania

Dzięki domkniętej przysłonie cały kadr jest w głębi ostrości. Tło nie jest rozmazane, a wyraźne.

Czas naświetlania, czyli w mgnieniu oka

Czas naświetlania to parametr, który określa jak długo światło wpadające przez obiektyw, będzie padało na materiał światłoczuły (matrycę lub błonę). Krótkie czasy naświetlania (1/8000-1/125 s) pozwalają zamrozić ruch, dłuższe (1/60-30 s) pozwalają go rozmyć.

Krótki czas naświetlania (1/8000-1/125 s)

Zalety:

możliwość zamrożenia ruchu
możliwość otwarcia przysłony (większa wartość) dla płytszej głębi ostrości przy zachowaniu wartości ISO

Wady:

konieczność użycia większej czułości ISO przy zachowaniu domkniętej przysłony
konieczność domknięcia przysłony przy zachowaniu niskiej wartości ISO
ograniczenia przy synchronizacji migawki z lampą błyskową (do bardzo krótkich czasów, np. mniej niż 1/125, koniecznej jest posiadanie lampy z funkcją HSS – High Speed Sync)

Krótki czas naświetlania pozwolił zamrozić w ruchu szybko jadących kolarzy.

Długi czas naświetlania (1-125-30 s)

Zalety:

możliwość obniżenia czułości ISO przy zachowaniu domkniętej przysłony
możliwość domknięcia przysłony przy zachowaniu niskiej czułości ISO
możliwość atrakcyjnego rozmycia ruchu
możliwość wykorzystania kreatywnych technik fotograficznych, jak malowanie światłem

Wady:

ryzyko poruszenia zdjęcia (warto mieć statyw)
brak możliwości zamrożenia ruchu

Długi czas naświetlania pozwolił na rozmycie ruchu i uzyskanie śladów świetlnych.

Jak widać po powyższej rozpisce – każdy z 3 parametrów działa na siebie i to zawsze. W przypadku fotografii cyfrowej przewagą jest możliwość zmiany ISO podczas fotografowania. Jeśli chodzi o fotografię tradycyjną (na filmie), tej możliwości nie mamy na jednej rolce – jeśli mamy film o czułości ISO (ASA) 400, to cała rolka powinna być tak naświetlona, by zachować te same parametry wywoływania.