Kobieta z torebką. Zdjęcie tej Polki stało się w Szwecji kultowe

Szwedzki fotoreporter Hans Runesson zdołał uchwycić moment, który okazał się najważniejszy w jego karierze. Kobieta z torebką do dziś uchodzi w jego kraju za jedno z najważniejszych zdjęć ubiegłego stulecia. Za fasadą tego obrazu kryje się jednak smutna historia.

Stieg Larsson, szwedzki dziennikarz i autor popularnej serii powieści kryminalnych "Millennium" przez lata piętnował rasizm i ksenofobię. Na kartach swoich książek przyznawał jednocześnie, że neonazizm na stałe zakorzenił się w szwedzkiej rzeczywistości. Z jakiegoś powodu skrajne partie czerpiące garściami ze zbrodniczej ideologii Adolfa Hitlera zdobywały w Szwecji rzesze zwolenników jeszcze przez długi czas po wojnie.

Dość wspomnieć, że w latach 90. XX w. niemałą sławą cieszył się założony w Göteborgu zespół rockowy Dirlewanger. Nazwa kapeli nawiązywała do nazwiska niemieckiego zbrodniarza wojennego Oskara Dirlewangera, którego podwładni brutalnie pacyfikowali powstanie warszawskie. Jednym z najbardziej skrajnych ruchów w Szwecji była Partia Rzeszy Nordyckiej (Nordiska Rikspartiet, w skrócie NRP), która przyciągała do siebie zarówno przedwojennych zwolenników Hitlera, jak i młodych bojówkarzy.

W sobotę 13 kwietnia 1985 r. w szwedzkim mieście Växjö odbył się marsz członków NRP. Jeszcze przed rozpoczęciem pochodu dziesięciu jego uczestników zostało przegonionych przez 2,5 tys. ludzi. Wydarzenie w Växjö nie było jednak samowolką ze strony grupki neonazistów, którzy otrzymali od policji stosowne pozwolenie na organizację demonstracji o godz. 12 na Stortorget. Jednocześnie mundurowi zezwolili na zorganizowanie o godz. 11 manifestacji Partii Lewicy. Nerwowa atmosfera, która wisiała w powietrzu przyciągnęła w to miejsce kilku lokalnych fotoreporterów.

Moim zdaniem interesującym aspektem tego dnia był fakt, że mieszkańcy Växjö zabrali głos, wstali i okazali swój opór – wspominał po latach Erik Johannesson, jeden z fotografów, który był wtedy w mieście.

Autorem najbardziej wymownego zdjęcia był jednak Hans Runesson, który obserwował wspomniane starcie 2,5 tys. mieszkańców z grupą neonazistów. W tłumie tym znalazła się pewna 38-letnia kobieta, która zamaszystym ruchem próbowała uderzyć torebką w głowę mężczyznę z flagą. Runesson zdołał uchwycić ten moment.

Następnego dnia fotografia kobiety z torebką ukazała się szwedzkim dzienniku "Dagens Nyheter”. Zdjęciem zainteresowała się również prasa brytyjska, przez co Runesson zyskał duży rozgłos. W Szwecji obraz został okrzyknięty fotografią roku, a później stulecia. Kim była kobieta, którą uchwycono w kadrze?

Wiadomo o niej niewiele, gdyż konsekwentnie unikała wywiadów. Jedno było natomiast pewne – nazywała się Danuta Danielsson (z domu Seń) i urodziła się w Polsce, a konkretnie w Gorzowie Wielkopolskim. Swojego przyszłego męża – dziennikarza Björna Danielssona – poznała na festiwalu muzycznym, który odbywał się nad Wisłą. Para wzięła ślub w 1980 r., a dwa lata później przeniosła się do Szwecji.

Zachowanie kobiety podczas marszu neonazistów wydaje się tym bardziej zrozumiałe, że podczas II wojny światowej jej matka była więziona w niemieckim obozie koncentracyjnym Majdanek. Danuta Danielsson do końca życia borykała się z problemami natury psychicznej. Trzy lata po publikacji słynnej fotografii z Växjö odebrała sobie życie.

Jeśli chodzi o neonazistę ze zdjęcia, przypuszcza się, że był nim niejaki Seppo Seluska. Mężczyzna jeszcze tego samego roku, w którym odbył się pochód NRP miał zostać skazany za zabójstwo homoseksualnego mężczyzny żydowskiego pochodzenia.

Scena uchwycona w 1985 r. w Växjö po latach łączyła i dzieliła szwedzkie społeczeństwo. Mieszkańcy chcieli postawić pomnik przedstawiający kobietę z torebką, jednak władze nie wyraziły na to zgody obawiając się, iż taki monument może być odebrany jako akceptacja agresji. Przeciwni byli również autor zdjęcia oraz jeden z bliskich pani Danuty, który nie chciał, aby upamiętniono ją w ten sposób.

W proteście przeciwko tej decyzji mieszkańcy Växjö zainicjowali akcję, która polegała na wieszaniu kobiecych torebek na pomnikach znanych osób (m.in. na posągu pisarki Astrid Lindgren). Dyskusja na ten temat była prowadzona w wielu szwedzkich miastach, które wyraziły chęć postawienia statui pani Danielsson.

Ostatecznie w mieście Alingsås odsłonięto naturalnej wielkości rzeźbę, która była wiernym odwzorowaniem fragmentu fotografii Runessona. Jej autorką była szwedzka artystka Susanna Arwin. Aby nie wywoływać kolejnych burzliwych dyskusji, na monumencie nie pojawiło się nazwisko Danuty Danielsson (pracy nadano po prostu tytuł "kobieta z torebką"). Drugi taki sam posąg odsłonięto w miejscowości Varberg. W 2021 r. rzeźba znalazła się na wystawie prac Arwin na dziedzińcu zamku Bosjökloster w Skanii.