Co z tą fotografią dokumentalną? Dokument fotograficzny na świecie. Fotografia i propaganda [cz. 3] 

W trzeciej części serii "Co z tą fotografią dokumentalną?" przypominam historię sztuki, która miała służyć rewolucji, a nie być sztuką rewolucyjną. Przynajmniej tak zakładała władza.

Co z tą fotografią dokumentalną? Dokument fotograficzny na świecie.  Fotografia i propaganda [cz. 3] 1
Źródło zdjęć: © © Aleksander Rodczenko
Adrian Wykrota

Środowisko rosyjskich artystów zostało zaskoczone przez rewolucję 1917 r. Historia postawiła przed nimi istotne pytania. Jak w czasach zmiany ustroju ma funkcjonować ministerstwo sztuk pięknych? Jaki będzie los muzeów i uczelni artystycznych? Czy wciąż potrzebne są związki artystyczne? W czasie radykalnych przemian różne rosyjskie środowiska artystyczne nie mogły dojść do porozumienia i z tego względu zdobyta wolna przestrzeń dla sztuki stała się źródłem starć i nieporozumień. Rywalizacja dobiegła końca w 1932 r. wraz z odgórną urawniłowką wszystkich sztuk. Wymagane było pogodzenie umysłów z maszynami i przede wszystkim zupełna rezygnacja z przejawów indywidualizmu i humanistycznego myślenia.

Co z tą fotografią dokumentalną? Dokument fotograficzny na świecie.  Fotografia i propaganda [cz. 3] 2
Okładka książki Władimira Majakowskiego O tym (ze zdjęciem Aleksandra Rodczenko), 1923 r. © © Aleksander Rodczenko

Według władzy sztuka miała być sztuką w służbie rewolucji, a nie sztuką rewolucyjną. W nurt wpisał się pochodzący z robotniczej rodziny fotograf, zwolennik rewolucji, Aleksander Rodczenko. W latach 1920-1930 Rodczenko pracował jako fotoreporter, był również członkiem, a potem przewodniczącym prezydium Inchuku (Instytutu Kultury Artystycznej). Wspólnie z Borysem Ignatowiczem stał się założycielem grupy awangardowych artystów „Październik”.

Konkurencją, która atakowała grupę, był ROPF (Radziecka Organizacja Proletariackich Fotografów), której głównym i najważniejszym przedstawicielem był Arkadij Schaichet. Zasłynął on swoimi zdjęciami o tematyce robotniczego heroizmu. Jego reportaż o metalowcu z fabryki Czerwony Proletariat pt. Dwadzieścia cztery godziny z życia rodziny Filipowów (1931 r.), który publikowany był również za granicą (AIZ), wykształcił zjawisko propagandowego sloganu mówiącego o harmonii człowieka z maszyną. Slogan ten zaczął być wykorzystywany niezależnie od wyznawanej ideologii, poza tym przyczynił się między innymi do wyścigu zbrojeń na Wschodzie i Zachodzie. Powstawały ikony na wzór tworzonych w Ameryce zdjęć Hine'a i fotografii Schaicheta w Związku Radzieckim.

Co z tą fotografią dokumentalną? Dokument fotograficzny na świecie.  Fotografia i propaganda [cz. 3] 3
Armia Czerwona, 1938 r. © © Arkadij Schaichet

Elementem każdego sowieckiego dzieła sztuki, czy było ono związane z realizmem, czy też z abstrakcją, była propaganda, co zostało potwierdzone szkicami biograficznymi. Przykładem mogą być zdjęcia i fotomontaże Rodczenki przedstawiające fragmenty zakładów przemysłowych, maszyny czy proces produkcyjny. Według samego autora miały one służyć pokazaniu w jak najbardziej efektowny sposób mocy sił produkcyjnych. Ideologii tej nie dało się w tych czasach podważyć, dlatego nowe trendy musiały zyskać akceptację środowisk artystycznych. Tłumaczono to zjawisko jako wyraz postępowej postawy.

Co z tą fotografią dokumentalną? Dokument fotograficzny na świecie.  Fotografia i propaganda [cz. 3] 4
Schody pożarowe (z mężczyzną), 1925 r. © © Aleksander Rodczenko

Władza sowiecka zadbała również o swoich obywateli, którym dano przyzwolenie na wykonywanie zdjęć. Proletariat miał zatem wyrażać się za pomocą aparatu fotograficznego. Potwierdzają to słowa ludowego komisarza do spraw edukacji Anatolija Łunaczarskiego (1926):

Anatolij Łunaczarski:

Każdy postępowy towarzysz powinien mieć nie tylko zegarek, ale także aparat fotograficzny. W Związku Radzieckim zatroszczymy się zarówno o dobre wykształcenie ogólne, jak i wykształcenie fotograficzne.

PRZECZYTAJ TAKŻE:

Wybrane dla Ciebie

Gang fok przegania rekina. U wybrzeży Afryki foki dały popis współpracy
Gang fok przegania rekina. U wybrzeży Afryki foki dały popis współpracy
Nie uwierzysz na co patrzysz. Polacy w ścisłej czołówce takich zdjęć
Nie uwierzysz na co patrzysz. Polacy w ścisłej czołówce takich zdjęć
Niesamowity kadr przedstawiający pradawny gatunek skorupiaka wygrał prestiżowy konkurs
Niesamowity kadr przedstawiający pradawny gatunek skorupiaka wygrał prestiżowy konkurs
Ekstremalnie rzadki aparat został sprzedany za 3,5 mln euro. Wyprodukowano go 100 lat temu
Ekstremalnie rzadki aparat został sprzedany za 3,5 mln euro. Wyprodukowano go 100 lat temu
Kary za zdjęcia dzieci. Konsekwencje dla rodziców we Francji
Kary za zdjęcia dzieci. Konsekwencje dla rodziców we Francji
Rekin gonił cień drona. Zachowywał się, jak kot goniący zajączka
Rekin gonił cień drona. Zachowywał się, jak kot goniący zajączka
Brutalny atak jelenia na zdjęciu. Fotograf przestrzega turystów
Brutalny atak jelenia na zdjęciu. Fotograf przestrzega turystów
Widziałeś film z Hanksem? Aktor ostrzega przed oszustwem
Widziałeś film z Hanksem? Aktor ostrzega przed oszustwem
Perseidy, Droga Mleczna i świecące glony naraz. Oto zdjęcie jedno na milion
Perseidy, Droga Mleczna i świecące glony naraz. Oto zdjęcie jedno na milion
Meta wykorzystała publiczne zdjęcia z Facebooka i Instagrama do trenowania AI
Meta wykorzystała publiczne zdjęcia z Facebooka i Instagrama do trenowania AI
Prawdziwy skarb fotograficzny. Te zabytkowe aparaty nie zrobiły ani jednego zdjęcia
Prawdziwy skarb fotograficzny. Te zabytkowe aparaty nie zrobiły ani jednego zdjęcia
Tragedia podczas wycieczki. Kobieta spadła z urwiska robiąc selfie
Tragedia podczas wycieczki. Kobieta spadła z urwiska robiąc selfie