Dostałem swój pierwszy aparat. Co warto wiedzieć na początku? [poradnik]

Producenci dwoją i się i troją, żeby sprzedać jak najwięcej sprzętu, a święta to wspaniała okazja, szczególnie przy mnogości różnych cash-back’ów, gratisowych akcesoriów czy pakietów Adobe. Pewnie niejeden z Was znalazł pod choinką nowy aparat. Pierwsze dni z nową zabawką zazwyczaj są ciężkie, szczególnie jeśli to zupełnie nowy, dotąd nieznany, sprzęt. W dzisiejszym poradniku wziąłem na warsztat dwa bardzo popularne aparaty, na których przykładzie opiszę podstawowe funkcje, które umożliwią sprawne poruszanie się w tej dziedzinie. Obsługa każdego aparatu jest nieco inna, ale znakomita większość funkcji opisana jest w bardzo podobny sposób, niezależnie od modelu czy producenta aparatu.

Na aparatach znajdziemy całe mnóstwo różnych przycisków, tarcz, pokręteł czy dźwigni. To właśnie nimi obsługujemy aparat. Przyjrzyjmy się najważniejszym z nich. Żeby pokazać dokładnie przyciski w omawianych aparatach, użyłem opcji porównywania - z lewej strony pokazałem Olympusa OM-D E-M10 Mark II, z prawej - Nikona D3300.

1. Koło trybów

Ten element znajdziemy niemal na wszystkich aparatach. Na nim wybieramy czy chcemy korzystać z trybu automatycznego, półautomatycznego, czy manualnego. Dodatkowo w wielu aparatach mamy możliwość wyboru trybów dedykowanych do konkretnych scen (np. sport, krajobraz, portret). Samym trybom przyjrzę się w dalszej części poradnika.

2. Koła nastaw

W zależności od aparatu, wyposażone są one w różną liczbę tych elementów. Zadaniem tych kół jest zmiana parametrów. Typowo amatorskie konstrukcje wyposażone są w jedno, te bardziej zaawansowane, w dwa. Mając jedno koło w aparacie, chcąc zmienić drugi parametr, musimy skorzystać z kombinacji wciśnięcia dedykowanego przycisku w połączeniu z obracaniem wspomnianego koła.

3. Przyciski Fn/C

W zależności od firmy te przyciski mają różne oznaczenia. Do nich możemy przypisać często używane funkcje. Z mojego doświadczenia wynika, że dopiero po kilku dniach jestem w stanie określić, do jakiej funkcji brakuje mi dostępu bezpośrednio z przycisku na obudowie.

4. Przyciski i/q.menu/Q

Te przyciski służą do wywołania menu podręcznego, w którym umieszczone są najczęściej zmieniane parametry, takie jak czułość, balans bieli, jakość zdjęć czy tryb działania autofokusu.

5. Przycisk info/disp.

Tymi przyciskami zmienimy ilość informacji znajdujących się na ekranie. Dużo zależy od producenta aparatu, ale zazwyczaj mamy możliwości ustawienia kilku trybów wyświetlania - od zupełnie czystego ekranu, po wszystkie parametry, które jednak zajmą lwią część ekranu.

6. Inne przyciski

Często na obudowach aparatu znajduje się przycisk oznaczony czerwoną kropką - odpowiada on za nagrywanie klipów wideo. Przycisk "play” służy oczywiście do oglądania zdjęć, a znaczenia przycisku "menu" raczej nie trzeba nikomu tłumaczyć.

W zależności od klasy sprzętu, dostęp do bardziej zaawansowanych funkcji może być schowany w menu aparatu. Na podstawie posiadanych aparatów opiszę najważniejsze z nich.

1. Balans bield (WB - balans bieli)

Skrót rozszyfrowujemy jako white balance, czyli balans bieli. Aparaty, gorzej niż ludzkie oczy, dopasowują kolory. Może się okazać, że zdjęcia robione w domu będą wychodzić żółte, mimo że nasze oczy tego nie widzą. Funkcja zmiany balansu bieli pozwala dostosować aparat do panujących warunków oświetleniowych tak, żeby kolorystyka była poprawna. Niemniej jednak w wielu sytuacjach automatyczny balans bieli sprawdzi się całkiem nieźle.

2. Czułość ISO

W tym miejscu ustawiamy czułość matrycy, czyli to, jak reaguje na wpadające przez obiektyw światło. Niskie wartości (100-400) powinniśmy ustawiać w dobrych warunkach oświetleniowych. Kiedy fotografowana scena jest ciemniejsza, powinniśmy podnosić czułość (800-3200), żeby zdjęcia nie były poruszone. Przy niskich ISO jakość zdjęć będzie lepsza - zdjęcia nie będą ziarniste. Przy wyższych czułościach szum będzie widoczny, ale szansa na zrobienie nieporuszonego zdjęcia będzie większa. Możemy również zdać się na automatykę, która zazwyczaj dobrze radzi sobie z ustawieniem czułości.

3. Jakość zdjęć (quality)

W tym miejscu zmieniamy jakość zapisywanych plików. W dobie tanich kart i dysków twardych polecam korzystanie z najlepszej jakości. W końcu nie po to kupujemy drogi sprzęt, żeby korzystać z niższej jakości. Jeśli interesuje Cię późniejsza obróbka zdjęć, warto włączyć tryb zapisu RAW. Ten format plików waży dużo więcej, ale umożliwia znacznie dokładniejszą obróbkę zdjęć w programach komputerowych.

4. Pomiar ekspozycji

W tej funkcji wybieramy czy aparat ma mierzyć światło na całości kadru, brać pod uwagę głównie centralną część zdjęcia, czy może ma się skupić tylko na punkcie. W większości sytuacji pomiar ogólny (matrycowy, wielopunktowy) sprawdzi się najlepiej.

5. Korekta ekspozycji

Tę funkcję zmieniamy różnie w zależności od aparatu. Może być oznaczona charakterystycznym znaczkiem, lub w przypadku aparatów z dwoma kołami nastaw, zmieniamy ją kręcąc jednym z nich. Na ekranie wyświetla się wtedy wartość korekcji (np. 0.3, 0.7 lub -0.3 itd.). Dzięki korekcie ekspozycji decydujemy jeszcze przed zrobieniem zdjęcia czy aparat ma dobrać parametry tak, żeby zdjęcie było jaśniejsze, czy ciemniejsze. Dla przykładu, kadry, w których dominują jasne barwy, często wychodzą zbyt ciemne i na odwrót - te z ciemnymi elementami mają tendencje do prześwietlania. Wynika to z działania światłomierza, ale nie będę teraz bardziej zgłębiał tematu. Ważne, żeby pamiętać o tej funkcji!

Aparaty pozwalają nam na zmianę działania układu ustawiania ostrości, w zależności od sceny, którą fotografujemy. AF-S (single) raz ustawia i blokuje ostrość. Jeśli używamy trybu zdjęć seryjnych, ostrość będzie zablokowana na pierwszym zdjęciu. AF-C (continues) to ciągły tryb autofokusu, który stale szuka ostrości w wybranym punkcie. Ten tryb przydaje się w dynamicznych sytuacjach, natomiast nie można oczekiwać, że wszystkie zdjęcia będą idealnie ostre, bo układy AF bywają zawodne.

7. Wybór punktów autofokusu

Prócz wyboru trybu możemy również wybrać punkty, w których aparat będzie ustawiał ostrość. Możemy zdać się na automatykę aparatu, lub samemu wybierać dany punkt przy pomocy nawigatora lub dotykowego ekranu, o ile mamy taki w naszym aparacie. Warto włączyć również rozpoznawanie twarzy, które spowoduje, że aparat w pierwszej kolejności będzie ustawiał ostrość na wykryte w kadrze twarze.

8. Tryb wyzwalania migawki

Ta funkcja odpowiada za ustawienie zdjęć seryjnych czy samowyzwalacza. W zależności od konkretnego modelu tych funkcji może być więcej (np. cicha migawka itd.). Najczęściej będziemy korzystać z trybu pojedynczego, ale przy dynamicznych ujęciach warto skorzystać z trybu seryjnego.

Tak, jak wspomniałem na początku artykułu - napiszę kilka słów o trybach fotografowania i parametrach, które są w nich zmieniane. Główne tryby i zależności między parametrami opisałem w nieco bardziej zaawansowanych poradnikach.

W tym trybie wszystkie parametry ustawiane są automatycznie. Nie mamy możliwości wprowadzania własnych korekt lub są one bardzo ograniczone. Dodatkowo, w wielu aparatach, automatycznie włącza się lampa błyskowa.

Tryb automatyczny, w którym możemy zmienić takie parametry, jak ISO, korekta ekspozycji czy balans bieli. Bardzo często z niego korzystam, bo dobry algorytm aparatu odpowiednio dobiera parametry, nad którymi mam pełną kontrolę.

W nim zmieniamy przysłonę, czyli odpowiednik źrenicy naszego oka. Przymknięta przysłona powoduje zmniejszenie ilości światła wpadającego na matrycę, otwarta - na odwrót. Przysłona ma również wpływ na głębię ostrości, czyli obszar, który jest ostry. Przysłonę określamy ułamkiem umieszczonym po literze f/. Im mniejsza cyfra, tym przysłona bardziej otwarta, a co za tym idzie - aparat rejestruje więcej światła, a głębia ostrości jest mniejsza (główny obiekt ostry, a tło bardziej nieostre). W tym trybie czas naświetlania ustawiany jest automatycznie.

Tu zmieniamy czas, w którym rejestrowana jest dana scena. Ten parametr decyduje czy zdjęcie będzie poruszone, czy nie, jak również, czy ruch będzie zamrożony, czy rozmyty. Tu działa jedna zasada - jeśli chcemy, żeby zdjęcie było nieporuszone, używamy czasu będącego odwrotnością ogniskowej (zoomu). W uproszczeniu - używając ogniskowej 50 mm, ustawiony czas nie powinien być dłuższy niż 1/50 sekundy (np. 1/80, 1/125 lub krótszy). Chcąc zamrozić ruch, np. biegnącego psa, powinniśmy ustawić czas na ok. 1/500 sekundy lub krótszy. Jeśli z kolei będziemy chcieli zarejestrować smugi świetlne zostawione przez samochody w nocy, ustawiamy czas na czas 5 sekund lub dłuższy (np. 15 lub 30 sekund), do tego aparat umieszczamy na statywie, żeby zdjęcie nie było poruszone. W tym trybie przysłona ustawiana jest automatycznie.

W tym trybie ustawiamy zarówno przysłonę, jak i czas otwarcia migawki. W praktyce pewnie nie będzie zbyt często wykorzystywany, szczególnie podczas codziennego fotografowania.

Te tryby bazują na doborze parametrów i funkcji, które opisywałem wcześniej. Tryb krajobrazowy będzie wykorzystywał wysoką wartość przysłony, żeby jak największa część kadru była ostra. Tryb portretowy wykorzysta otwartą przysłonę w celu rozmycia tła. W trybie sportowym aparat korzysta z krótkiego czasu otwarcia migawki, żeby ruch był zamrożony. Z kolei w trybie nocnego portretu aparat użyje lampy do doświetlenia osoby na zdjęciu i wykorzysta nieco dłuższy czas naświetlania, żeby tło było lepiej naświetlone. W tych trybach nie ma żadnej magii - tu zapisane są instrukcje, z których funkcji aparat będzie korzystał, żeby zoptymalizować daną scenę.

Aparaty mają również szereg efektów, które możemy dodawać na zdjęcia już w momencie ich robienia. Należą do nich m.in: dramatyczna tonacja, sylwetka, malowanie hdr, pop art, diorama itd. Warto przetestować te efekty, ale trzeba być bardzo ostrożnym. Zmiany są zapisywane bezpośrednio w pliku, więc po zrobieniu zdjęcia nie mamy możliwości cofnięcia zastosowania tego filtru. Jeśli zapisujesz zdjęcia w formacie RAW+JPG, zmiany nanoszone są tylko na plik JPG - RAW pozostaje w oryginale. Ostrzegam, żebyś nie wpadł na pomysł wyjazdu na urlop z ustawionym na stałe którymś z filtrów artystycznych!

Jak widzisz, obsługa aparatu wcale nie jest taka trudna. Co ważne - wiele informacji dedykowanych Twojemu aparatowi znajdziesz w instrukcji obsługi. Wiem, wiem, nikt tego nie czyta, ale wierz mi - to skarbnica wiedzy.